Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Ahmet Efe, Söyleşi, Ayşegül SÖZEN DAĞ

Tarih boyunca şairler şiirleri ile bir duruş sergilemişlerdir ve şiir söylerken/yazarken bir amaçları vardır. Sevgili Ahmet Efe, çocuklara yönelik şiir söylemeniz/yazmanızdaki amaç ve temel duygu nedir? Çocuklar için şiir yazmaya ne zaman başladınız? Niçin çocuklara şiir yazıyorsunuz?

Çocuklar dünyanın en masum, temiz ve günahsız canlılarıdır. Her biri özel, güzel ve vazgeçilmezdir. Onlara karşı sevgi, ilgi, bağlılık ve içtenlik borcumuz var. Bu borcu kendilerine vereceğimiz güzel isim, terbiye, şefkat ve merhametle ödeyeceğiz. Yüreklerimize onların sevgisini yerleştiren Yüce Rabb'in hoşnutluğu için her türlü gayreti göstereceğiz.

Biz de bütün bu sebeplerle çocuklarımızla beraber olmak, birlikte yol yürümek istiyoruz. Onları bir yandan maddi konularda koruyup gözetirken öte yandan manevî dünyalarını aydınlatıp, gönüllerine iyilik ve başarı tohumları serpmek istiyoruz. Gayemiz, yüzlerindeki tebessümün eksilmemesi ve yürüyecekleri yoldaki engelleri kolayca aşmalarıdır. Bütün bunlar için elbette güç gerek. Güç ise, bilgiden doğan, güzel işlerle tamamlanan bir şey. İşte tam bu yüzden biz de çocuklarımızın gönüllerini aydınlatıp, iç dünyalarını zenginleştirecek sözler söylemeye, şiir iklimleri yeşertmeye çalışıyoruz. İncinmesinler ve daima sevinsinler diyedir bütün çabamız. Niçin yaratıldıklarını düşünsünler, nasıl yürümeleri gerektiğini öğrensinler... Şiir, öze kazınan, ruhu okşayan ve kulağa hoş gelen seslerle oluşsun da bir daha unutmasınlar. Hani derler ya, kulaklarını küpe olsun...

Biz çocuklarımız için yazmaya herhalde onlar gibi henüz çocukken başlamıştık. Sevgili babacığımızın açtığı ödüllü yarışmalara katılmış, ilk şiirlerimizi kaleme almıştık. Bakalım kim daha güzel yazacak?

Güzel yazmak gerek. Bunun için çok okumak, çok çalışmak gerek. Daha öncekiler neleri, nasıl yazmışlar? Takip etmek gerek. Sonra her su gibi, şiir de kendi yolunu bulur. Herhalde şiir, edebiyatın en verimli sahalarından biridir ve elbette kolay bir şey değildir.

Çocukların, doğduğu andan itibaren ninniler aracılığı ile şiirsel metinlerle karşılaştığı hepimizin malumu. Ninniler sizce bireyi şiirle tanıştıran ilk metinler olarak doğru seçimler mi?

Ninni daha çok, anne sözüdür. Onların yüreklerinden kopup gelen, yapmacıksız ve musiki dolu seslerdir. Herhalde çoğu pek kısa, kafiyeli ve anlamlıdır. Söylendiğinde yeni dünyalar kurulur ve çocuk onu hisseder. O sözlerden kendine doğru akıp gelen sevgi ve bağlılığı içten duyar. Manasını anlamadığı halde bu dizelerdeki gayeyi bilir... Bu sebeple ninnilerin önemine ve işlevinin büyüklüğüne inanıyoruz. Belki de içimizdeki şiir sevgisini hiçbir mısrasını şimdi hatırlayamadığımız o anne ninnilerine borçluyuzdur, kim bilir?

Peki çocuklar için söylenen/yazılan şiirler nasıl olmalıdır? Dil işçiliğinden çocuk sesini yakalamaya kadar hangi hususlara dikkat edilmelidir? Çocuklar için yazılmış şiirlerin başat özellikleri neler olmalıdır?

Çocuklar için yapılan hiçbir iş küçümsenemez. Zira çocuk küçük bir şey değil, tam aksine büyük bir şeydir! Bir çınar tohumu gibi özen, bakım ve muhakkak sevgi ister. Bu sebeple onlar için yazılacak her şiir de gönül tellerini okşayacak incelik ve zarafette, ilgilerini çekecek nezaket ve güzellikte olmalıdır. Kaba, kırıcı ve çirkin bir üslûbun kime, ne faydası olabilir? Çocuk şiirinde kelime seçimleri ve mısra kurulumları gerçekten dikkat ve sabır isteyen bir iştir. Daha önemlisi de herhalde şairin kendisini yüreğinin sesine bırakmayı başarabilmesidir. Bu ses, iyi şiirlerin pınarıdır belki...

Şiirin sesi yaşamın sesidir aynı zamanda. Çocukların yüreğine işlenen o dizelerin müziği her duyguyu barındırır. Çocuklar için yazılmış şiirlerde toplumsal durumların, acıların göç ve savaşların işlenmesine nasıl bakıyorsunuz? Sizce güç konular şiirlerde yer almalı mı?

Çocuk ergenlik çağına gelinceye kadar tıpkı melekler gibi temiz ve günahsızdır. Öyleyse ona da her söz ince, zarif ve yumuşak söylenmeli. Sırça gönlü kırılmasın diye büyük çaba sarf edilmeli. Lâkin işi burada bırakmak da olmaz. Zira çocuk büyüyüp sorumluluk çağına da kavuşacak. Şimdiden öğrenmesi gereken bilgiler, yapması gereken işler var. Elbette bir yol yürüyecek ama bilmeli ki bu yolda tehlikeler, tuzaklar, engeller de var. Her yer güllük gülistanlık değil ya... Çocuk, yeri ve zamanı geldiğinde göçü de düşünmeli, savaşı da... İyinin yanında kötüyü, mazlumun yanında zalimi, güzelin yanında çirkini de fark etmeli. Bütün bunlardan sonra bize göre bazen güç konuların da usulü dairesinde, çocuklara sunulmasında fayda vardır. Acıyı fark etmek, çare bulmayı daha da kolaylaştıracaktır.

Şiir günümüz çocukları için biçilmiş kaftan. Hem kısa metinler oluşu ile hem de çocukların imgelem dünyasına hitap etmesi ile... Tüm bunlara rağmen çocuklar için kaleme alınan metinler genellikle kurmacadan ibaret. Esasında çocuk edebiyatının zirvesini şiir oluştururken şiirin çocuk okurlarla yeterince buluşmadığını gözlemliyoruz. Bunun sebebi sizce ne olabilir?

Bize göre sadece şiir değil, hikâye, roman, masal gibi edebiyatın diğer dalları da çocuklarımıza ulaşamıyor. Bunda mevcut eğitim sistemindeki aksaklıklar, sosyal ve görsel medyanın olumsuz baskısı, medeniyetimizi alt üst eden değişim ve dönüşümler büyük rol oynamamaktadır. Her biri üzerinde uzun tahliller yapılabilir. İşin ucu hak ile batılın kavgasına kadar gider! Kendi öz kültür ve medeniyetinden koparılmış nesillerin okuma alışkanlığını kolayca kazanması nasıl mümkün olabilir? inancına dair en kutsal metinleri bile tanıyıp okuyamayan bir milletin çocukları şiir de okumuyor diye eleştirilebilir mi? Bizim daha çok çalışmamız; bu ateş çemberinden atlayıp geçmemiz gerek. İnşallah yeni ve taze baharlara, şiir dolu güzel çağlara kavuşuruz...

Şiir çocuğa ne katar? Çocuklar neden şiir okumalı?

Her güzel ve anlamlı şiirin, çocuk için, yeni ve anlamlı bir dünya kurabileceğine inanıyoruz. Herhalde çocuklarımıza da önce bunu öğretmeli ve kendi örnekliğimizde kitap okuma alışkanlığı kazandırmalıyız.

Son olarak sizden bir şiir dizesi istesek... Sizi yormayacak ise birkaç dize de kabulümüzdür.

Sorular

Çocuk sordu:

"Zaman nedir?"

"Akıp giden bir su belki

Önümüzde pusu belki..."

Çocuk sordu:

"Hayat nedir?"

"Yeni açmış çiçek belki

Çiçekte kelebek belki..."

Çocuk sordu:

"Dünya nedir?"

"Aldatıcı sevda belki

Görülmüş bir rüya belki..."

Bir Küçük Gemi

Bir küçük gemi yaptı kağıttan

Daldık sulara

Yelkenler fora...

Az gittik uz gittik

Altı ay, bir düz gittik

Gülüp geçtik tuzaklara, pusulara

Ve hep baktık sevgi denen

Pusulalara

Dolaştık bir uçtan bir uca dünyayı