Türkçemizin Çiçeği: Çocuklar İçin Şiir Dosyası

19.01.2024 09:00 - Ayşegül SÖZEN DAĞ

"Çocuğu açıklayabilen en özgür sanat türü şiirdir."

Mustafa Ruhi Şirin

Merhaba.

Kitaphaber olarak edebiyatın her dalına uzanan söyleşi serilerimize bir yenisini daha ekledik. "Türkçemizin Çiçeği: Çocuklar İçin Şiir" diyerek birçok şairle görüştük. Bu söyleşi dizimizi okurlarımıza çocuklar için yazılan şiirin değerini hatırlatmak, bu alandaki eserlere ve bu eserleri besleyen gönüllere dikkat çekmek niyetleriyle gerçekleştiriyoruz.

Bu söyleşi dizimize Mustafa Ruhi Şirin'in Türk Dili dergisinde yayımlanan Çocuktan Dünyaya Poetik Dil adlı çalışmasıyla başlamak istiyoruz.

Kırk yılını çocuğa adamış olan Şirin'e göre, çocuktan dünyaya açılan poetik dildir şiir.

Hepinizin malumudur ki çocuk edebiyatının okuruna sunduğu türler arasında şiirin yeri bambaşka. Çocuklar için şiir bazen bir resimdir, bazen bir müzik. Çocuklar için yazılan şiirler, zorun süzgecinden geçirilmiş kolay ve etkili bir söylencedir. İçinden kuşlar geçer şiir, çocukların yüreğini gönendirir. Çocuklar için şiir, bir uçurtma bırakır göğe, umutları diriltir. Çocuklar için şiir, dik duruşun kelimelere bürünmüş hâlidir. Şair, daima zor olanı yapar. Çocuklar için şiir söylemek, çocuk oyuncağı değil bilakis zor bir uğraştır. Çocuklar için yazılmış iyi bir şiir, şairin en hassas metinleridir. Şair adeta bir terzi gibi ince ölçümlerle keser biçer kelimeleri. Kâh süsler dikişleriyle, kâh gizler kumaşıyla. Çocuk şiirinin içinde barındırdığı metaforlar ve nükteler, esasında çocuğun dil/duygu gelişiminde büyük bir yer kaplar.

Çocuk kitaplarındaki poetik dil, aynı zamanda köklü bir okuma kültürüne de zemin hazırlar. Estetik kaygı güdülerek resimlenen iyi bir şiir kitabı imgelemini devindiren bir özne konumundadır. Çocuk şiirinin en başat özelliği, çocuğa az kelimeyle çok şey anlatma kaygısı gütmesidir. Bu bağlamda şiirin gücü bazen bir direnişten bile daha büyüktür. İyi yazılmış bir şiir çocuk okuru birkaç dizeyle bir hikâye anlatmaya sağıltır. Çocuğun dilinin zenginleşmesini amaçlayan bir şair, çocuğa seslenirken onun göz hizasına kadar iner. Bazen kısacık birkaç dize, koskoca bir romanın anlattığına eşdeğer güçtedir. Şiirin diğer uzun nesir türlerine kıyasla ihtiyaç hâlinde tekrar tekrar okunması da mümkündür. Çocuk şiirinde hemen hemen her konuyu dilsel ve betimsel olarak çocuğa sunmak, onun dünyasında iz bırakmanın en kısa yollarından biridir.

Zira bu yüzden zordur çocuklar için şiir söylemek, çocuklara mısralarla seslenmek.

Şiirin poetik gücü, şairin duyumsatıcı dili ile birleşince çocukları cezbedecektir. Bilhassa çocuğun anlam ve duygu evrenine seslenen, yazınsal niteliği merkezine alarak çocuğun yanında olan şiirler hiç eksilmesin.

Çocuklar İçin Şiir - Çocuktan Dünyaya Poetik Dil

Şiir, Şair, Çocuk

Bir insanı al onu çöz çöz çocuk olsun
Sezai Karakoç

Şiirin Süt Çocuğu

1
Ninniyle açılır
Şiirin ve çocuğun ilk sözleri

2
Çocuğa şiir:
Şiirin sütü

3
Şiir: Ana dile çıkmanın
en kısa yolu

4
Dilde solmayan renk şiir

5
Şiirdir dilin müziği
Konuşur gibi şarkı söylemek için

6
Dünyaya yeni bakış kuşu1
Uçurmaya başlamış çocuğun
Türküsüdür şiir

7
Dilin ilk elçisi
Çocuk yüzlü geleceğin
En kısa bildirisidir şiir
1 Hilmi Yavuz

8
Çocuktan dünyaya açılan
poetik dildir şiir

9
Ana dilin üst basamağına
Çıkarır çocuğu iyi şiir

10
Masal düşlerin
Şiir
Pencerelerini açar güzelliğin

Şiir Dilinin İlk Elçisi

Ah, her şey çocukluktan gelmeli!
Behçet Necatigil

11
Rüyasını başkalarından saklayan çocuğun
rüyasını görendir şair

12
Nasıl buluşursa
Çocuk oyuncağıyla
Öyle buluşur
Şair çocukla

13
Akan suyun
Düşen yaprağın can taşıdığını
Düşünmekle başlar
Şairin çocuğa yolculuğu

14
Ağlayan arkadaşını
Teselli eden şair,
Bilir dünyada her iyi şiir
Gözyaşı dökülmesin diyedir

15
Söz edilse de
İyi şiir yazma yaşından
Yoktur okurunun yaş sınırı

16
Papatyadır çocuğa benzeyen
Şair çiçek

17
Niçin yere düşer
Havaya attığım bilye?
Sorusunu soran şair
Seslenir çocukluğundan
Çocuğa:
-Bilyem beni sevdiği için

18
İçindeki çocukla yaşayan şair
Ne kadar büyüse de
Uzaklaşmaz
Çocukluğun kıyılarından
Bilir
Çocukluğundan uzaklaşırsa
Uğramaz ona şiir

19
Çocuk, bilge, şair
Üçü de
Hayret penceresinden
Baktıkları için gökyüzüne
Alışamazlar dünyaya

20
Öv çocuğu şair
Dünyayı övebildiğinden
Daha çok öv
Oradadır şiirin kaynağı

21
Kim ilk insan çiçeği
Demişse çocuğa
Piridir yeryüzü şairlerinin

Çocuk: Kıyısız Şiir

22
Ablası masaldır şiirin
Rüya, ikiz kardeşi
Büyükannesi resim
Neşeli müzik olup çınlar teyzesi

23
Çocuk hep
Kıyısız şiir

24
Dişi ağrıyan çocuk gibi
Diş ağrısı yaşamayan şairin
Ulaşamaz çocuğa şiiri

25
Ne zaman yazılırsa yazılsın
Çocukluk gibi
Saf kalır iyi şiir

26
İncir çekirdeğinden zürafaya
Konu sınırı yoktur çocuğa şiirin
Çünkü çocukluk da gök gibi
Geniş bir kapıdır duymaya, anlamaya

27
Çocuklar için şiirdir
Kuşun gagasında
Yukarı doğru uçan çiçek

28
Okurken şiiri, çocuk
Merdivensiz çıkabilirse
Gökyüzüne
Çocuğa yazılmıştır o şiir

29
Soğutur çocuğu şiirden
Bağırarak okunan şiirimsiler
Çünkü kelimeler kaçar gürültüden

30
Gerçeğe kapısı kapalı şiir
Değiştiremez bizdeki dünyayı

31
Ne bilim açıklayabilir
Ne de felsefe
Şiir bildirir ancak
Çiçeğin niçin aça aça
Serçenin uça uça büyüdüğünü

32
Sevmez çocuk
Yetişkinlerin yaşadığı
Çocukluğa yazılan şiiri

Çocuklar İçin Şiir II - Çocukla Şiir Arasında Kalan Şair

bazı şiirler büyümemeyi seçer
ilk yaşlarda durarak
var ederler kendilerini
Fazıl Hüsnü Dağlarca

Çocuğun Baktığı Yerden Bakmak

33
Kulağa hoş gelen ses uğruna
Tekrarlayınca
Harf ve heceleri
Küser şiir

34
İz bırakmaz
Bebekli, kelebekli ve çiçekli gibi
Yapmacık uyaklı şiirimsiler

35
Her şair kuramaz
Şiirle çocuk dilini

36
Bilir çocuk yalınlık
Basitlik değildir asla
Görür ve duyar içindeki şiiri

37
Bilmeden çocuğun hareketlerinden
Bulutun, uçurtmanın
Haberdar olduğunu
Yazamaz şair çocuğa
Ne iyi bulut
Ne de uçurtma şiiri

38
Hayalin uzaklaştığı dünyaya
Şiir diliyle anlatacak
Şehrazat
Bin ikinci masalı

39
Hiç yüzülmemiş deniz gibidir
Çocuğa şiir yazmamış şairin sözlüğü

40
Biraz bahar şarkısı gibidir
Kolay ezberlenir
Ve unutulmaz
İyi şiir

41
Çocuğa benzer şiir
Kalemle çizilmez
Silgiyle silinmez sınırları

Bir Yıldızın Arkadaşı Olmak

42
Çocukların toprakla,
Kuşla, ağaçlar, kediyle
Konuştuğunu hatırlayanlar
Yazabilir çocuğa şiir

43
Gezgindir çocuk
Görür yeniyi
Duyduğu ses, her gün baktığı yer
Hep yeni

44
Masallar gibi
Güzel şiirler de
Çocukla başlar

45
Uçurtmayı da
Şairi de
Çocuk uçurur her zaman
Göğe

46
İnanır çocuk
Bir yıldızın arkadaşı olduğuna
Ve sabah güneşin
Kendisi için doğacağına

47
Deniz kıyısında
Kumdan evler yaparken
Kumları yıkayan
Çocuğa benzer şair

Annelerden Sonra Şairlerin Sezdiği

48
Çocuğun baktığı yerden bakarak
"İlk duyarlılıklar
İlk ölçüler içinde yazarak"1
Örülür çocuğa şiirin
Kozası

49
Aydınlatmadan
Çocuk güneşinin ışığında
Kelimeleri
Göremez şair
Çocuğun gördüğünü

50
Annelerden sonra
Şairler sezer ilkin
Çocuğun gördüğü rüyayı

51
Bilir şair
Can vermiş bir serçeden
Çocuk için
Ağıt doğacağını

52
Ölünce çocuk
Kuşlar çevirir
Çocuğun yerine
Çemberi

III Şair, Çocuk Gibi Bakınca

Çocuklar havadan (da) anlar
Şiirden de
Cahit Zarifoğlu

Şiirden Çocuklar İçin Şiire

53
Kelimelerle kendini çocuğa
sunan resimdir şiir

54
Şiirden gidilir
Çocuklar için şiire

55
En çok da
Çocuğun Tanrı'yı
Bilmeden
Sevmesine benzer
Şiir

56
Bir melek nasıl çağırırsa
İyiye, güzele
Öyle seslenmeli şair
Çocuğa

57
Saf şiirdir
Çocuğun
Hem kuşla
Hem çiçekle konuşması

58
Sezdirir şiir ilk duyguları
İyinin ve güzelliğin
İlk kapılarını açar çocuğa

59
Şair, çocuk gibi bakınca
Gürleşir ve çiçeklenir
Her yazdığı
Bir ağacın
Ormana dönüşmesi gibi

60
Okuduğu şiiri severse çocuk
Ondan çok sevinir
Şair

61
Bir şiir
"Bu şiiri ben yazdım." duygusu
Yaşatırsa çocuğa
Uyandırır içindeki şairi
Ve koşturur harflere doğru

62
Aynı harflerle yazılsa da
Çocukla küçük
Yetişkinle büyük harf gibi
Bakar anlamın içinden şiir

63
Şiire acemi olsa da
Çocuk
Olamaz acemice
Çocuğa yazılan şiir

Yaşı Küçük Şiir

Şiir çocukluğumuzdur
İlhan Berk

64
Gereklidir
Söz oyunlarından doğan ölçüyü
Kanatlandıran ezgi

65
Şairin dilidir çocukla
Reçelli ekmeği bölüşmek
Yıldıza "arkadaşım"
Kuşa "kardeşim" demek

66
Yaşı küçük şiir
Konuşmak için çocukla
Konar serçe parmağına

67
Her yerde ışığı
Ve umudu görmektir şiir
Göstermeli şiir çocuğa
Kirazda, elmada, narda
Parlayan güneşi

68
Şiiri okuyunca
Rüzgârın
Dikilmiş yerini gördüm
Diyorsa çocuk
İyi şiirdir okuduğu

69
Kar sevincini duyurursa şair
Üşümez kışın çocuk

70
Bilir şair
Şiirsiz büyüyen çocukların
Aşktan uzak kalacağını

Çocukla Yazılmış Gibi

71
Yeni kış şiirleri yazılmalı
Ağustos böceğine

72
Nazlı Şermin²
İçli ve dalgın bir kız gibi
Bakar hâlâ penceresinden dışarıya

73
Çocuğun armağanıdır
İnsanlığa
Kuşla, kediyle, çiçekle
Konuşup koklaşmak

74
Şairin 'çocuğa göre' yazdığı şiir mi?
Çocukla yazılmış şiir mi?
Daha bir yakındır çocukla yazılmış şiir
Görünür anlamın oyunu bu şiirde
Daha bir duyulur anlamın sesi

75
Çocukluğu yaşamışlar için
Çocuk ve Allah³
Çocukluğu aşmışlara
Çocuklar Gemisi⁴

76
Hem şiir
Hem poetikadır bunlar
Anlatır duru bir ırmak gibi
Nasıl yazılır şiir
Nasıl çocuk gibi
Bakılır dünyaya
Uçaklar⁵ örneğin
Ağaç⁶ ile Kuş ve Bulut⁷ oturmuş bir dala
Kır Şarkısı⁸ söylüyorlar çocuklara

77
Cesaret de gerekir elbet,
Poetik cesaret:
Kuş Ayak'larla⁹ yürüyebilmek için
Gülücük'le¹⁰ yan yana
Çırak Çıktı Çocukluğum¹¹
Bitsin istemezdim
Bir yanda Çocukça¹² ve Sincap¹³
Dondurmalı Matematik¹⁴ ile
Küçük İyilikler Sokağı¹⁵ öbür yanda

Çocuklar İçin Şiir IV - Çocuk Yükseltir İnsanı Şairliğe

Çocuk Gösterir Şiirin Yolunu

Çocuğun savunmasıdır şiir
Ülkü Tamer

Güzelliğin Kaynağına Yolculuk

78
Dille anlam oyunudur şiir

79
Çocuğa şiir: Güzelliğin kaynağına yolculuk

80
Çocuk bakışlı şair kurabilir çocuğun
şiir dilini

81
En yalın şiir diliyle açılır
çocuğa şiirin kapıları

82
Çocuğa şiir: Yalın bir estetik dil

83
Yaşamaz
Çocuk bakışından doğmayan şiir

84
Çocuk yükseltir insanı şairliğe

Çocuk Gibi Seslenmek

85
Şiir önce çocukluğunu ister şairden

86
Şiir yazamaz şair
yolunu göstermeden çocuk

87
Şair çocukluğuyla
onu savunmak için şiir yazar

88
Şair yer değiştirir çocukla
şiir yazarken

89
Çocukluğuna şiir yazarcasına
şiirini yazmalı şair

90
Kimseye ulaşamaz şiir
Görmedikçe şair çocuğun baktığı yeri

91
İçindeki meraklı çocuk istediği için
yazar şiirini şair

92
Şair
Tıpkı bir çocuk gibi
Seslenmeli çocuğa

93
İyi bir kış şiiri
Elinden tutup gezdirir
Kardan adamı

94
Gerçeğe bakan şiir
yol açar çocuğa

95
Cesaret verir şiir
Uyandırır çocuktaki iyi şairi

Şiir de Evrenseldir, Çocuk Gibi

96
Her mevsim çiçekli ve tazedir
Çocuğun haklarını savunan şiir

97
Çocuk haklarına dâhildir
her iyi ve güzel şiir

98
Direnemez zamana
Çocuk iklimine göre
Yazılmayan şiir

99
Dünyadan değil çocuktan gidilir
şiire ve evrene

100
Şiirdir her çocuk.

101
Şiir de
Evrenseldir,
Çocuk gibi

102
Dünyanın bütün çocukları
Gökyüzünün altında her yerde
Okuyabilir her dilde yazılmış
İyi şiirleri

Mustafa Ruhi Şirin

1 Fazıl Hüsnü Dağlarca
2 Tevfik Fikret
3 Fazıl Hüsnü Dağlarca
4 Ceyhun Atuf Kansu
5 Oktay Rifat
6 Oktay Rifat-Orhan Veli
7 Oktay Rifat-Orhan Veli
8 Behçet Necatigil
9 Fazıl Hüsnü Dağlarca
10 Cahit Zarifoğlu
11 Refik Durbaş
12 Süreyya Berfe
13 Yalvaç Ural
14 Mevlâna İdris Zengin
15 Gökhan Akçiçek

Kaynak:

TÜRK DİLİ DERGİSİ

2022 EKİM (S. 36-40) Mustafa-Ruhi-Sirin-_s_-COCUKTAN-DUNYAYA-POETIK-DIL-_-5.pdf (tdk.gov.tr)
2022 KASIM (S. 55-61) Mustafa-Ruhi-Sirin-_s_-COCUKTAN-DUNYAYA-POETIK-DIL-_-8.pdf (tdk.gov.tr)
2022 ARALIK (S. 49-51) Mustafa-Ruhi-Sirin-_s_-COCUKTAN-DUNYAYA-POETIK-DIL-_-3.pdf (tdk.gov.tr)

SORUŞTURMAYA KATILANLAR: