Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Eşref Karad, Edebiyat, Ayşegül SÖZEN DAĞ

Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Eşref Karadağ yazısını ve Ayşegül SÖZEN DAĞ yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden

Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Eşref Karadağ

19.04.2024 09:00 - Ayşegül SÖZEN DAĞ
Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Eşref Karadağ
Şiir yaşamın tutamağıdır
Eşref Karadağ

Tarih boyunca şairler şiirleriyle bir duruş sergilemişlerdir ve şiir söylerken/yazarken bir amaçları vardır. Sevgili Eşref Karadağ, çocuklara yönelik şiir söylemeniz/yazmanızdaki amaç ve temel duygu nedir? Çocuklar için şiir yazmaya ne zaman başladınız? Niçin çocuklara şiirler yazıyorsunuz?

İster büyük olsun isterse çocuk; şiir okuru çok değerlidir benim için. Nitekim günden güne azalmaktadır bu kesim, günden güne şiirden uzaklaşmakta, günlük kaygılardan (öğrenciyse sınav yükünden) dolayı şiiri düşünemez hâle gelmektedir. Bunun pek çok nedeni vardır elbette. Tez bile yazılabilir bu konuda.

Çocuk şiiri yazarken benim biricik amacım yarının şiir okurlarını, bugünden hazırlayabilmek, ninnilerden, tekerlemelerden sonra düz yazının dışında, çocuğun karşısına çıkan bu yeni bir türle tanıştırarak imge dünyasının anahtarını gösterebilmektir.

Sözcüklerin ikincil, üçüncül anlamları, deyimler, atasözleri, çağrışımlar, imgeler, göstermeler, alaya almalar, sorulmayacak sorulara araç olmalar şiirde kullanılırken çocuk ister istemez Türkçemizin cennetinde buluyor kendini. Dilin zenginlikleriyle erken yaşta tanışan bireyler iyi birer okur oldukları gibi günlük yaşamda da işlerinde (öğrenciyse sınavlarında) diğer bireylere göre daha başarılı oluyorlar. Çocuk şiiri biraz da bu amaçlara hizmet ediyor.

e4

"Sanatçının, çocuğa ilettiklerinin ya da çocukla paylaşmak istediklerinin, çocuğun dünyasında yaratacağı etkiyi ve bu etkinin sonuçlarını önceden kestirebilmesi gerekir. Bu sorumluluk, sanatçının çocukla özdeşim kurma sürecini başlatır" der Prof. Dr. Sedat Sever[1]. Bu yalnızca şiir için değil, çocuk için yapılan her sanat için geçerlidir kanımca.

2000'li yıllarda çocuk şiirine yöneldiğimde, içimdeki çocuğu doyurmak, onunla özdeşim kurmaktı ilk amacım. Sonra öğrencilerimle ortak bir ses oluşturarak günün güzelliklerini (veya zorluklarını) paylaşmaktı. Sorulmayanları sormak, çocuğun içinden geçen sessiz tümcelere işaret dili olmak, mutlak güç (anne, baba, öğretmen) karşısında onun hakkını aramaktı. Sesime ses verenler, imgenin izini sürenler çoğalınca doğru yolda olduğumu anladım. Şiir kitaplarım (Şiir Amcanın Düşleri, Gülümseyen Atatürk Şiirleri, Belirsiz Gün ve Haftalar, Dersten Kaçan Şiirler, Tekerlemece) doğmaya başladı ardından. İşte çocuk şiiri yolculuğum böyle başladı.

e1 Çocukların doğduğu andan itibaren ninniler aracılığıyla şiirsel metinlerle tanıştığı hepimizin malumu. Ninniler sizce bireyi şiirle tanıştıran ilk metinler olarak doğru seçimler mi?

Ninniler tüm toplumların kültürel değerleridir elbette. Büyüklerle çocuklar arasında kurulan yegâne köprüdür. Çocuğun hem şiire, maniye, tekerlemeye alışmasını, hem de müzikle tanışmasına araç olurlar. Günümüzün teknolojik oyuncaklarını bir araya getirseniz asla bir anne ninnisinin yerini tutamazlar. Kaldı ki ninniler, notalarına gizlediği sevgiyle duygusal bir bağ kurar anne ile çocuk arasında. Ninni dinlemek her çocuğun hakkı... Hep olmalı, çok olmalı...

Peki çocuklar için söylenen/yazılan şiirler nasıl olmalıdır? Dil işçiliğinden çocuk sesini yakalamaya kadar hangi hususlara dikkat edilmelidir? Çocuklar için yazılmış şiirlerin başat özellikleri neler olmalıdır?

Çocuklar için yazılan şiirler öncelikle çocuktan yana, çocuğun hem iç hem de dış sesi olmalı. Sözcükler özenle seçilmeli, şiirin doğasına uymayacak, zorluk çıkaracak sözcüklerden uzak durulmalı veya yerine yenileri bulunmalı (türetilmeli), dizeler gereğinden uzun olmamalı. Betimlemeler fazla karmaşık olmamalı, edebi sanatlara yer verilecekse çocuğa göreliğe dikkat edilmeli, düşünceler açık olarak anlatılmalıdır. Düş ve duygular çocuğun yaşıyla, yaşantısıyla ilgili olmalı, çocuğun elinden tutarak onu hep bir adım ileri çekmelidir.

Konu açısından ele alındığında sevgi (aile sevgisi, doğa sevgisi, hayvan sevgisi, yurt sevgisi, özgürlük tutkusu, güzellik duygusu gibi) ağır basmalı, çocuğun için kıpır kıpır eden, onu gülümseten, bazen de güldüren nitelikler taşımalıdır.

Bu konuda A. Ferhan Oğuzkan "Küçük çocuklar şiire heyecanla tepkide bulunurlar. Çünkü şiirin ritmi, hayat ritimleri, kalp atışı, göz kırpması, yürüme, soluma gibidir. Şiirin sesleri çocukların dil üzerine keşiflerde bulunmalarına, imkân sağlar. Küçük çocuklar kendi dillerinin kalıplarını öğrenirken dil kâşifleri olmak zorunda kalırlar ve şiirin ilginç müziğinden, sözcüklerinden zevk duyarlar. Sıçrarken, kayarken ve oyun oynarken şarkı söylerler. Arkadaşlarına takılırken veya onlarla eğlenirken çocuklar kafiyelere başvururlar. Küçük çocuklar tekerlemeleri neşeyle dinlerler, çoğu kez hoşlarına giden tümceleri tekrar ederler." demektedir[2]. Bu yaklaşımın her sözcüğüne katılıyorum.

e2 Şiirin sesi yaşamın sesidir aynı zamanda. Çocukların yüreğine işlenen o dizelerin müziği her duyguyu barındırır. Çocuklar için yazılmış şiirlerde toplumsal durumların, acıların, göç ve savaşların işlenmesine nasıl bakıyorsunuz? Sizce güç konular şiirlerde yer almalı mı?

Bu konuda biraz daha seçici davranılmalıdır. Çocuk için acı, ölüm, göç veya toplumsal felaketler yaşamın her tarafında zaten var. Hatta çocuğun sık bulunduğu salondaki televizyon gece gündüz bunu hatırlatmaktadır. Bari şiir, bari dizeler biraz daha koruyucu, biraz daha okurundan yana davranarak çocuğu incitmekten kaçınmalıdır. Elbette hepten kaçınmak, dünyayı tozpembe göstermek mümkün olmayacaktır. Burada asıl iş, kendini çocuğun yerine koyan şaire düşmektedir artık.

Şiir günümüz çocukları için biçilmiş kaftan. Hem kısa metinler oluşu ile hem de çocukların imgelem dünyasına hitap etmesi ile… Tüm bunlara rağmen çocuklar için kaleme alınan metinler genellikle kurmacadan ibaret. Esasında çocuk edebiyatının zirvesini şiir oluştururken şiirin çocuk okurlarla yeterince buluşmadığını gözlemliyoruz. Bunun sebepleri sizce neler olabilir?

Çocuğu kitapla buluşturan ebeveyn veya öğretmen için şiir önemsiz ise çocuk bu türden uzak tutulmaktadır. Çünkü çocuk şiirinden sayfalar dolusu sorular çıkaramazsınız, özetini yazdıramazsınız, canlandırmasını yapamazsınız, sınavını düşünemezsiniz. Bu durumda şiir, yayıncı için pazarı olmayan veya kısa zamanda paraya dönüştüremeyeceği 'ölü yatırım' olarak düşünülmektedir.

Oysa şiirin dili sevdirdiğini, sözcük dağarcığını genişlettiğini, okumayı hızlandırdığını, çocuğu neşelendirdiğini, oynadığı bir oyun kadar onu mutlu ettiğini, topluluk önünde seslendirirken kendine güven verdiğini, o sesin (şiirin) taşıdığı itirazla şiiri kendisinden yana gördüğünü, yalnız olmadığını anlayarak sağaldığını bilselerdi... Sahi, bilselerdi kendileri de şiir okurlardı.

e3 Oysa şiir yaşamın tutamağıdır...

Son olarak sizden bir şiir dizesi istesek... Sizi yormayacak ise birkaç dize de kabulümüzdür.

GÖÇ[3]

Bir sabah erkenden,
Son kırlangıç giderken,
El salladım ardından,
Üzgünce balkonumdan.

Bilir misiniz çocuklar,
Bir kırlangıç niye göç eder?
Evlerini kurmuşken,
Sessizce bırakıp gider?

İnanmayacaksınız ama

Fısıldadı biri kulağıma:

"Mutluluğun ülkesini arıyoruz biz,
Bulduğumuzda seni de bekleriz"


[1] Çocuk ve Edebiyat –Prof. Dr. Sedat Sever (Tudem Yayınları)

[2] Çocuk Edebiyatı-A.Ferhan Oğuzkan (Anı Yayıncılık)

[3] Şiir Amcanın Düşleri-Eşref Karadağ (Top Yayıncılık)


Yazar: Ayşegül SÖZEN DAĞ - Yayın Tarihi: 19.04.2024 09:00 - Güncelleme Tarihi: 17.04.2024 19:07
420

Ayşegül SÖZEN DAĞ Hakkında

Ayşegül SÖZEN DAĞ

Yazar. Şair. Editör. MEB kadrolu öğretmeni. MEB özel eğitim genel müdürlüğünün çıkarmış olduğu Özel Eğitim Çocuk dergisi yayın kurulunda. Ankara'da yaşıyor. Gökyüzüne kurduğu çiçekli merdiveninden çocuklar için masallar, hikâyeler ve şiirler topluyor. Çocuk edebiyatı alanında kitaplar yazıyor. Nitelikli çocuk edebiyatı bağlamında çocuğa görelik ilkesini savunuyor. Kelimelerin dünyasında çocuklara, yetişkinlere yazarlık atölyeleri düzenliyor. Yazarlığının yanı sıra çocuk ve ilk gençlik kitapları editörlüğüne devam ediyor. Çocuk Vakfının Çocuk Edebiyatı Okulu Danışma Kurulu üyesi.

MinikaGo, MEB Özel Eğitim Çocuk, Kardelen Çocuk, Beyazbulut, Hece, Çeto, Diyanet Çocuk, Konya Çocuk, Berdücesi, Yitiksöz dergilerinde yazdı/yazıyor.

Yayımlanmış kitapları: 

- Tohumsa Eğer (Tulu Kitap)
- Eve Dönüş Bileti (Tulu Kitap)
- Domateslerin Şaşırma Konçertosu; Organik Masallar (Cezve Çocuk)
- Ejderha Evecen ve Üfleme Dersleri (Tulu Kitap)
- Kuşlara Ayarladım Saatimi (Tulu Kitap)
- Sekiz Dakika (Tulu Kitap)
- Sultan Alparslan (Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları)
- Afilli Piknikte, Afilli Parkta, Afilli Kütüphanede (Erkam Yayınları)
- Ömer'le Bir Kutu Macera : Birûnî, Cezerî, İbn-i Batuta, İbn-i Baytar, İbn-i Heysem (Kaşif Çocuk Yayınları)
- Engelsiz Masallar (Cezve Çocuk Yayınları)
- Menekşe Bayramı (Kayalıpark Yayınları)

Ayşegül SÖZEN DAĞ ismine kayıtlı 25 yazı bulunmaktadır.

Yazarımıza ait 15 kitap bulunmaktadır.

Twitter Instagram YouTube Kitapyurdu.com