Türkiye’de Kur’an İslamı Arayışları, İlahiyat, Ferhat ÖZBADEM

İslam'ın farklı yorumlanma şekilleri ile ilgili tezler ve eserler yakın zamanda biraz daha artmaya başladı. İslam düşüncesi alanında ele alınan konular ile ilgili çalışmalar biraz daha hız kazanmaya başladı. Bunun sosyo-politik ve sosyo-psikolojik sebeplerden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bu meyanda neşredilen yeni eserlerden biri de Kur'an islamı konusunu merkeze alan bir tez/eser olan "Türkiye'de Kur'an islamı arayışları" adlı kitaptır.

Kur'an'a yaklaşım ile ilgili bakış açılarının ilk dönemden modern zamanlara kadar tarihi süreci ele aldıktan sonra birbirine benzeyen fakat özünde farklı olan üç tanımlama üzerinden duruluyor. Kur'an İslamı, Kurancılık ve mealcilik. Bu anlayışların İslamcılık ile ilgisi ve İslamcıların yaklaşımları da ele alınıyor. İslam dünyasında Kur'an'a farklı yaklaşımlara değinildikten sonra Türkiye'de bu konudaki ilk yaklaşımlara yer veriliyor.

Kur'an İslam'ı söyleminin Yaşar Nuri Öztürk tarafından (öncesinde Hüseyin Atay) popülerleştiğini öğreniyoruz. Türkiye'de Kur'an İslamcılığının etkilendiği iki unsur olarak Oryantalistler ve İslami hareketlerin yaklaşımları üzerinde duruluyor. Burada şöyle küçük bir eleştiri yapabiliriz. Oryantalist etki ve İslami hareketlerin etkisi farklı/bağımsız başlıklar olarak ele alınıp, oryantalist etki üzerinde biraz daha detaylı durulabilirdi. Kur'an İslamı anlayışının gelişmesi ve yayılması konusunda oryantalistlerin eserleri çok fazla etkili olmuştur.

Tez/yazar kişi ve ekolleri kategorize ederek konunun daha net anlaşılmasına katkı sağlıyor. Kur'ancıları üçe ayırıyor. İslamcı Kur'ancı, modern Kur'ancı ve modernistler. Bu başlıklara göre kişi, dergi ve kurumlarda tasnif ediliyor.

Bu çalışmanın en önemli özelliği, yapılan saha çalışmasıdır. Türkiye'de Kur'an'cı, mealci, Kur'an İslamı söylemini savunan tanınmış birçok yazar ve düşünür ile yapılmış olan mülakatlar belki de ilk defa bir arada toplanmış bulunmakta.

Kur'an İslamı görüşünün temel konulara bakış açıları o fikrin savunucularının dili ile okuyucuya sunuluyor. Gelenek, tasavvuf, Risale-i Nur eleştirisi ilk göze çarpan eleştiriler. Kur'an İslamı savunusu yapanların ekserisinin İslamcı görüşlerden de uzaklaştığı tespiti önemli bir tespit. Katılımcıların laiklik ve demokrasi ile ilgili yaklaşımları birbirine çok yakın. İslamcılığın muhafazakârlığa evrilmesi ile ilgili yorumlar da üzerinde durulması gereken bir konu. Milliyetçilik sosu arttırılmış Türk İslamı söylemi de üzerinde kısaca durulan konulardan biri.

Kur'an İslamı savunucularının kendi fikriyatlarının temelleri olan konuları ele alışı mülakat yapılan katılımcılar üzerinden okuyucular ile paylaşılıyor. Bu görüşlerin bir kısmını şöyle sıralayabiliriz.

Kur'an, dinde tek otorite ve tek kaynaktır.

Kur'an'da nesh yoktur. Kur'an'ın bütün ayetleri muhkemdir.

Kur'an anlaşılırdır. Kur'an'ı, okuyan herkes anlayabilir.

Kur'an devrimcidir. (Yenilikçidir) Kavramlara yeni anlamlar yüklemiştir.

Kur'an anlaşılarak okunmalıdır.

Sıradan insanlar, Kur'an'ı doğrudan anlayabilir ve yorumlayabilir.

Mealle buluşma gereklidir.

Kur'an İslamı, Kur'ancılık, modernist İslam gibi konulara ilgi duyan ve bu konuda derli toplu (belli bir disiplin içinde yazılmış) bir eser arayanlar için istifade edilebilecek bir eser.

Türkiye'de Kur'an İslamı Arayışları

Filiz Orhan

Fecr Yayınları