Tyb, Yılın Sanatçıları, Ödüller, İzlenimler, İşare, Haber, Ethem ERDOĞAN

Ülkemizde kültür sanat bağlamında çoğunluğun temsilinden uzak, belli kesimleri temel alan bir erk olduğu, bu erkin de Tanzimat'tan bu yana hormonlu şekilde büyüyerek ve gücünü bizim mahallenin yönetici olduğu yerlerde bile sürdürerek kendilerine bir çeşit korunma alanları ürettiği malumdur. Bu cümleden olmak üzere tv dizileri ve sinema sektöründe gelişen kriminal meselelere yönelik inceleme ve tutuklamaları geçtiğimiz aylarda gördüğümüzü belirtelim. Bu kriminal mesele bağlamında yapılan ithamlardan biri de oyuncu grubunu siyasi tepki için yönlendirme idi. Seçkinci çevreler ve bu çevrelere yakın / yatkın kişiler eliyle bir kanon oluşturulmuş, bu çevreye girmeyen ya da bu çevrelerin dışında kalan hemen herkes yok sayılmıştır. Bu durumun en bariz örneği Üstat Sezai Karakoç'tur. İlk şiirlerinin yayınlanıp da şiir kanonu içinde parça tesirli bomba etkisi yaptıktan otuz yıl kadar sonra ve hatta şiirimizin büyük bir dönüştürücüsü olduğu halde kendisinden söz etmeye adeta lütfen ve ancak başlanmıştır. (Ahmet Oktay "Resmi İdeoloji Tarafından Dışlanan, Yazınsal İktidarı Dışlayan Bir Şair: Sezai Karakoç"). Bu ve benzeri kanonik ötekileştirmeler gibi sebeplerle Türkiye Yazarlar Birliği (TYB) kurulmuştur. TYB yazarlar arasındaki mesleki dayanışmayı geliştirmek ve Türkiye'nin kültür hayatına yazarların katılımını sağlamak amacıyla 7 Ağustos 1978'de "Yazarlar Birliği" adıyla kurulur. 1985'te Bakanlar Kurulu kararıyla Türkiye Yazarlar Birliği adını alır. 1991'de ise "Kamu yararına çalışan kuruluş" sayılır.

Türkiye Yazarlar Birliği'nin şair, yazar ve kültür adamı olarak binlerce üyesi bulunmaktadır. Genel Merkezi Ankara'da bulunan Türkiye Yazarlar Birliği'nin, büyükşehirler başta olmak üzere pek çok şehir-ilçede şubesi ya da temsilcilikleri vardır. Türkiye Yazarlar Birliği'nin fazlaca kültür hizmeti olmakla birlikte en kıymetli etkinliklerinden biri de 1981'den beri her yıl "Kültür Sanat Ödülleri" vermesidir. Yıl içinde belirlenen "Yazar, Fikir Adamı ve Sanatçılar" Ocak ayının ilk gününde kamuoyuna açıklanmaktadır.

Türkiye Yazarlar Birliği Kurucu üyelerinden bazılarını sayalım: D. Mehmet Doğan, Necmettin Turinay, Yahya Akengin, Yavuz Bülent Bakiler, Mustafa Yazgan, Beşir Ayvazoğlu, Zeki Ceyhan, Erdem Beyazıt ve Hüsnü Aktaş. Genel Başkanlığını an itibariyle ASBÜ Rektörü Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan yürütmektedir.

12 Nisan 2025 tarihinde, Erzurum'da TYB tarafından Erzurum Büyükşehir Belediyesinin ev sahipliğinde düzenlenecek "Yılın fikir sanat ödülleri" törenine davet alınca, muhtemelen en zorlu yolculuğu yapacak kişi olarak, davete icabet şartına ve yılın dil alanında yazarı seçilmiş olmanın onuruna istinaden harekete geçtim. Zorlu bir gece yolculuğu ile Kütahya – Ankara arası otobüsle ve Ankara – Erzurum arası uçakla yolculuğu gerçekleştirdim. Bu yolculuk için toplamda 10 saat harcadım. Uykusuz geçen geceden sonra Erzurum havalimanından Palandöken eteklerinde belediyeye ait otele intikal gerçekleştirildi. Kısa süreli bir dinlenmeden sonra törenin yapılacağı salona geçtim. Program başladığında heyecan had safhadaydı. Sonuçta ülkenin en prestijli ödülüydü söz konusu olan. Bu noktada şu ilginç bilgiyi de vereyim: 1993 senesinden itibaren şiirlerim yayınlandı dergilerde, enteresan olan hiçbir seçki, antoloji, ortak kitap vb. benim hiçbir metnimi görmedi. Görmezden geldi. Kanonik hastalık bizim mahallede de türev kazanarak "ağabey" ya da "arkadaş" gibi grup meselelerine dönüşmüştü çünkü. -Bunun tek istisnası var ama burada söz konusu etmeye değmez.- Dolayısıyla bu ödülün anlamı büyük olduğu kadar derindi. Aynı zamanda ödül alan kitabın nüvesini oluşturan Kitaphaber Kitap ve Eleştiri Dergisi Manevi Vatan: Türkçe sayısında yer alan her arkadaşla birlikte oluşturmuştuk. Heyecanım bu geniş bağlamın sorumluluğu ve temsili ile ilgiliydi.

Türkiye Yazarlar Birliğinin 1981'den beri düzenlediği törende, edebiyat, fikir ve sanat dallarının 35 alanında ödüller sahiplerini buldu. Törene TYB Genel Başkanı Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan, Erzurum TYB başkanı ve çok sayıda kişi katıldı. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ev sahipliği yaptı. Ödül beratı tevdi edilmek üzere çağrılan herkese ve beratı takdim eden kişilere kısa konuşma hakkı tanındı. Sıra bendenize gelince "Türkçenin Çığlığı" kitabımın muhtasar hikâyesini anlattım. Burada da kısaca aktarayım: "Zaman zaman Türkçe üzerine yazılar yazıyordum. Kitaphaber için bir dil sayısı yaptık. Manevi Vatan: Türkçe. Bu sayıda Mehmet Doğan ağabeyle geniş bir mülakat gerçekleştirdik. Bu sayıda yaptığım çalışmalar kitabın nüvesini oluşturdu. Kitaphaber GYY Bilal Can'ın da haziruna selamları var." Kitabın hikâyesi bu idi. Bunu anlattım. Hazirunun bu kitap hikâyesinden etkilendiğini de salona bakarken gözlerinde gördüm.

Yaklaşık üç saat süren programdan sonra sanatçı Mehmet Çalmaşır'dan Erzurum Türküleri dinledik. Erzurum Türkülerinin de dumanı Palandöken gibidir malumunuz. Sizi içine alır hemen ya da zaten içiniz o türküdedir. Belki de Anadolu'nun ortak hissiyatıdır onlar. Türküler lokasyon bazlı insanımızı anlatır ama Erzurum türküleri Anadolu'yu komplike ve bütünleşik şekilde anlatır. Bu cümleye Kırmızı Gül Demet Demet türküsünü eklerseniz söylediğim cümlenin sırrı aşikâr olacaktır.

Cumartesi akşamı Âşıklar kahvesi programı vardı. Âşıklık meselesi bilirsiniz, bade içilerek başlanan ve hiç nihayete ermeyen bir yolculuktur. Bu yolculuğun Âşık Murat Çobanoğlu, Reyhani, Âşık Veysel ve Neşet Ertaş gibi sanatçılarla zirveye ulaştığı genel kabullerden. Kökeni çok eskiye dayanan ve Karacoğlan gibi, Köroğlu gibi, Dadaloğlu gibi büyük şairler üreten bir gelenek bu. Halk edebiyatı geleneği içinde Âşık edebiyatı da bir iç gelenek. Asya'daki haniflik inancının temsilcisi kamların uzantısı ozanlarımız-âşıklarımız. (Burada Prof. Ahmet Taşağıl'ın Fatih Altaylı ile yaptığı bir tv programında "Türklerde de Moğollarda da şamanlık yoktur." İfadesini eklemek yerinde olur sanırım.) Onlar Korkut Ata'nın, Dedem Korkut'un ve Hâce Ahmet Yesevi'nin temsilcileri. O sebeple sazı da sözü de bir retorik içinde estetiğe bulayıp yansıtarak kültürü taşımaya, bunu yapmak için de dile hizmete devam ediyorlar. Erzurum, âşıklık geleneğinin canlı olduğu nadir şehirlerimizden. Bu durum şehir için artı değer elbette. Âşıklar Kahvesi de bunun kalesi durumunda.

Bu tarzdaki programların en önemli özelliği benzer üretimler yapan kişilerin bir araya gelmesidir. Bu birliktelik önemli bir sinerji için muharrik nokta oluşturuyor. Katılımcıların her biri kendince kıymetli kazanımlarla ayrılmıştır bu programdan. Müjdat Uluçam, Vahdettin İnce, Ahmet Sezgin, Yusuf Demir, Abdurrahman Ekin, Enes Celep gibi kıymetli yazarlar, TV programcısı İsmail Halis ve aynı şekilde ev sahibi olarak da TYB Erzurum Şube Başkanı Mehmet Gözütok, Yaşar Bayar ustalarla sohbet etmek verimli ve güzeldi. TYB Erzurum şubesi tarafından yayınlanan şehir ve edebiyat dergisi Kehribar özelinde Abdülnasır Kımışoğlu ve Kübra Genç ile dergi, dergicilik bağlamında sohbet etmek güzeldi. Pazar günü programına iştirak edememek o gün yapılan etkinliklere katılamamak üzücü elbette. Bunların yanında TYB İstanbul Şube Başkanı Mahmut Bıyıklı dostumuzu görüp kısa da olsa sohbet etme imkânı bulmak güzeldi. Bunların üstüne bir şey söylemeliyim; ödüller Filistin meselemiz üzerine yazılanlara ve TRT programlarına bolca verilmiş. Burada "tam isabet" tabirini bütün kalbimle mutmain şekilde kullanıyorum.

Bu bağlamın oluşmasında emeği olan herkese; TYB'ye, Başkanımız Prof. Musa Kazım Arıcan başta olmak üzere, Mehmet Kurtoğlu, Halit Yıldırım, Mahmut Erdemir, Mustafa Ekici'ye, seçici kurula, Erzurum Büyükşehir Belediyesine, değerli başkan Mehmet Sekmen'e, başkan yardımcısı değerli şair M. Hanefi İspirli'ye ve görevli arkadaşların hepsine içtenlikle teşekkür ederim.

2024 yılının "Yazar, Fikir Adamı ve Sanatçıları"

Ödüllerini Kazanan İsimler ve Kurumlar:

Hikâye: Emine Altınkaynak, Akrebin Kışı - Dergâh Yayınları

Şiir: Enes Talha Tüfekçi, Yalın Ayak ve Yalvarırcasına - Ebabil Yayıncılık

Roman: Güzide Ertürk, Kül Ormanı - Ketebe Yayınları

Deneme: Zeynep Merdan, İçine Açan İnsan - Muhit Kitap

Fikir: Gürbüz Deniz, Bilgi Varlık ve Ahlâk: İslâm Metafiziğine Yeni Teklifler - Eskiyeni Yayınları

Araştırma: Dr. Mehmet Bulut, Tarihimizde Din Hizmetleri Teşkilatları ve Diyanet İşleri Reisliği - Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları

İnceleme: Ali Şükrü Çoruk, İmparatorluk Yıkılırken Edebiyat - Ketebe Yayınları

Dil: Ethem Erdoğan, Türkçe'nin Çığlığı Dil Üzerine Yazılar - Çıra Yayınları

Edebî Tenkit: Ali Necip Erdoğan, Öykünün Ontolojisi - Öykü, Yazılmadan Önce Nerededir? - Ketebe Yayınları

Basın Röportaj/ Nehir Söyleşi: Müjdat Uluçam, Göçüp Giderken - Duruş yayınları

(Daha önce sadece röportaj alanında verilen bu ödül bu yıldan itibaren nehir söyleşi türünü de dikkate alarak değerlendirilmiştir.)

Hatıra: Ahmet Sezgin, Kar Renkli Çocukluğum - Ateş Yayınları

Gezi: Mehmet Akif Erbaş, Neretva'nın Hilali Yeniden Doğdu - Net Kitaplık Yayıncılık

Şehir: Ergün Yıldırım, Benim Elaziz'im / Bir Sosyoloji Masalı - Hece Yayınları

Mektup/ Günlük: Mustafa Özel, Filistin Mektupları - Muhit Kitap

Tercüme: Vahdettin İnce, Yahya Sinvar'dan çeviri, Diken ve Karanfil / Filistin'in Bilinmeyen Hikâyesi - Ekin Yayınları

Biyografi: Ramis Karabulut, Bozkırın Güçlü Kalemi Abbas Sayar - Ötüken Neşriyat

Çocuk Edebiyatı: Figen Yaman Coşar, Şehreküstü Apartmanı / En İyi Seçenek - Erdem Çocuk Yayınları

Basın/Fıkra: Ferman Karaçam, Haber 7

Basın/Fikir: Dursun Gürlek, Yeni Şafak Gazetesi

Habercilik Özel Ödülü: Anadolu Ajansı (Gazze'de Kanıt Haberciliği)

Dergi: Geçerken - Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları

Türk Müziği: Bir Değer Bir İnsan Programı - Polis Radyosu

Elektronik Yayıncılık: https://www.mucerret.com/

TV Programı: Gönül Dağı Yolculuğu - TRT

TV Belgesel: Anadolu İnsanı - TRT

TV/Platform Dizisi: Gassal -TRT

Sinema Filmi: Rafadan Tayfa: Kapadokya

Radyo Programı: Annemin Türküsü, TRT Türkü Radyo

Yayıncılık / Kamu: Erzurum Büyükşehir Belediyesi

Yayıncılık Özel: Bengü Yayıncılık

Özel Yayıncılık: Tulu Yayıncılık ve Kuşluk dergisi

(Çocuk edebiyatı alanındaki özel yayınlarından ve gayretlerinden dolayı)

D. Mehmet Doğan Türk Dünyası Edebiyat Ödülü: Sultan Raev, TÜRKSOY Genel Sekreteri

TYB Vefa Ödülü: Bekir Sıddık Soysal

Üstün Hizmet: Prof. Dr. İsmail Erünsal, Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı, Prof. Dr. Saim Sakaoğlu. (Kültür ve sanat hayatımıza önemli katkı sağlayan, edebiyat ve düşünce alanında olağanüstü gayret ve çalışmalarından dolayı.)