Üç Resimli Kitap; Sabırlı Sakinyürür, Ayıcık ile Hay, Çocuk, A. Erkan AKAY

Geçen ay ilk "Üç Resim Kitap" değerlendirmelerimizi okuyan dikkatli okurlarımız bu yazının başlığının sehven "Üç Resimli Kitap" olduğunu düşünebilirler. Oysa resim kitap-resimli kitap ayrımını kasten yaptık ve buna tekrar değinelim. "Resim kitap" dediğimizde çoğunlukla ana hedef kitle olarak 0-3 yaş grubuna hitap eden, bir üst yaş grubuna da okunabilecek, resim ağırlığı bariz kitapları kastediyoruz. "Resimli kitap" ise 4-8 yaş grubunu kapsayabilen, metin-resim dengesi sağlanmış, nitelikli dinleme ve ilk okumalara uygun kitapları karşılayan bir tabir. Bu türün açılışını Michael Ende'den üç kitapla yapmak istedim. Yıllar önce okuduğum bu kitapları gündeme alırkenki bir niyetim de yazarlarımızla yaptığımız çocuk edebiyatı söyleşilerinde değinilen "olumsuz öğe yaklaşımımıza" bir kıyas imkânı oluşturabilmek.

Bazı yazarlarımız olumsuz öğelerden sakınmakta aşırıya kaçtığımızı, arındırılmış bir edebiyatın okuru cezbetmeyeceğini, biraz daha cesur olmaktan zarar gelmeyeceğini belirtmişti. Bu cesareti gösteren yazarları ne kadar çok okuduğumuza bakacak olursak bu tespite katılmamak mümkün değil. Esnekliğine rağmen veya belki de esnekliği yüzünden çok okuduğumuz yazarlardan ilk aklıma gelenler Roald Dahl ve Michael Ende diyebilirim. Eserlerini temel eserler arasına aldığımız Vasconcelos ve Edmondo De Amicis de aslında metinlerini bugün arındırmaya çalıştığımız kadar arındırmamış yazarlardandır. Michael Ende'nin bu iki yazarla örtüşen ama bizlerden pek uzak bir özelliği zorlu bir dönemde, dönemin bütün yükünü hissederek çocukluğunu yaşamış olması. Dünya savaşı görmek, ailesinin yaşadığı mağduriyetlere tanık olmak onun bakışını genişletmiş olmalı. Onun için olağan olumsuzluk düzeyi birçoğumuz için rahatsız edici olabilir. Ve aynı zamanda birçoğumuz için fark edilmeyecek kadar önemsiz de olabilir. İncelememizin sonunda mihengimizi bulacağımızı düşünüyorum.

"Hiç Bitmeyecek Öykü" ve "Momo" isimli kitaplarına aşina olduğumuz Ende, belli ki savaş dünyasından sıyrılmanın yolunu yarattığı fantastik dünyalara sığınmakta bulmuş. Kırktan fazla eseriyle dünya çapında üne kavuşmuş, bir çok ödüle layık görülmüş. Bu incelememiz ise alt yaş grubuna yönelik üç resimli kitabını odağına alıyor.

Rüyayiyen (4-8 yaş)

Prensesini kötü rüyalardan kurtarmanın çarelerini arayan kralın hikâyesi. Bu kitapta ilk dikkatimi çeken, kötü rüyaların etkisini bertaraf etmek için yazılmış bu kitabı resimleyen ödüllü çizer Annefert Fuchsuber'in rüyalara girecek bir karakter yaratmış olması oldu. Sevimli bir dili ve kolay bir akışı olmasına rağmen alt yaş grubunun resimlere odaklanacağı gerçeği ve hikâyenin asıl niyetini yakalayamayabileceği ihtimali bu kitabı 4-5+ yaş kategorisine çekiyor.

Kitapta, kâbus kasveti taşıyan iki sayfa dışında yüksek sanatını hissettiren, renkli ve çeşitli çizimler bulunuyor. Bu "kâbus kasveti" ise muhtemelen bu kitabı okuyan bir Avrupalının hissetmeyeceği, tamamen kültürel kodlarla ilgili bir durum. Hatta paylaşanlar kadar paylaşmayanların da olabileceği kişisel bir algı olarak bile görülebilir. Kesin olan şu ki yazarla ilgili değil. Yazarın risk aldığı bir bölüm ise "Kapa çeneni!" ifadesini içeriyor. Bu, ifadeyi hiç kullanmamış bir ebeveyn için sorun olabilir! İfadeye muhatap bir çocuk için veya kendisine söylenmediği sürece bunu yalnızca kitaplarda okuyan bir çocuk için sorun olacağınıysa pek sanmıyorum.

Rüyayiyen

Michael Ende

Çiz.: Annegert Fuchshuber

Çev.: Neylan Eryar

Kırmızı Kedi Çocuk

26 Sayfa

Eylül 2017

Ayıcık ile Hayvanlar (6-8 yaş)

Varoluş sebebini sorgulayan sevimli ayıcık "YIKANABİLİR"in hikâyesi. Karşılaştığı hayvanlara "neden varsın?" ve "neden varım?" sorularını soruyor ve hepsinden iyi-kötü cevaplar alıyor. Bir işe yaramanın gereğini ve bunun eksikliğini hissedince kendinden şüphe ediyor, karamsarlığa kapılıyor ancak sonunda sevilmenin yeterli bir varoluş sebebi olduğu sonucuna vararak rahatlıyor. Bu kitapta karşılaştığımız yazar esnekliği ve yerli kitaplarımızda tercih edeceğimiz kullanımlara bir göz atalım.

"'Bak sen şu işe!' diye vızıldadı sinek alaycı bir tavırla. 'Niçin var olduğunu bile bilmiyor. Aptalsın sen, gerçekten çok aptalsın!' Ayıcığın başının etrafında fır döndü ve hiç durmadan:'Aptal-taltal-akılsız-sızsız' diye vızıldadı."

Kitaplarımızda "aptalsın" yerine "ne kadar da safsın,... komiksin,... gülünçsün" gibi ifadeler kullanır veya bu kısmı farklı şekilde bütünlerdik. Burada bir doğru-yanlış tespiti yapmak kimsenin haddi olmadığı gibi okur/okur velisi tercihi de sorgulanamaz.

Varoluş gibi zorlu bir konuda çocuğa hitap etmeye kalkışan Ende fare, arı, ispinoz, kuğu, maymun, gugukkuşu, fil ve yılana fıtratlarına uygun açıklamalar yaptırıp nihayetinde cevabı insanda bulduruyor. Ende'nin küçükler için temiz kurgular yaptığını söyleyebiliriz. Doğrudan anlatı ile amacına kestirmeden ulaşıyor ve kurgu düzeyinde kafa karışıklığı yaratmıyor ama çocuk idrakini de hafife almıyor. Bakınız fillerin cevabına;

"Derin sorular titizlikle ele alınmalıdır. Hiçbir şey aceleye getirilemez. Bu yüzden şimdilik varoluşun anlamı şudur; varoluşun anlamı üzerine düşünmek."

Ayıcık ile Hayvanlar

Michael Ende

Çiz.: Cornelia Haas

Çev.: Ayça Sabuncuoğlu

Kırmızı Kedi Çocuk

26 Sayfa

Eylül 2016

Sabırlı Sakinyürür (3-8 yaş)

Bu kitaplarda 3+ yaş yerine 3-8 yaş şeklinde bir üst sınır koymamın sebebi sanırım anlaşılmıştır. 3+ yaş dediğinizde bir ilkokul çocuğunun da bu kitabı okuyacağı düşünülmeyebiliyor. Oysa bu kitaplar ilkokul 1-2. sınıf düzeyinde okunmasında fayda olabilecek kitaplar. Ve yeniden hatırlatalım ki her çocuk kitabı aynı zamanda bir yetişkin kitabıdır. Sabırlı Sakin Yürür bence bu üçlünün en iyisi. Sebat etmenin, sabırla yola devam etmenin hikâyesi bizlere, yola tutunarak beklenmedik olumlu sonuçlara fırsat tanımış olacağımızı anlatıyor. Kitabın sunuşunda editörler buna "kendine inanmanın ve elinden gelen her şeyi yapmanın önemi" demiş. Onu sırf yavaş olduğu için yolundan çevirmeye çalışanlara karşın inatçı kaplumbağamız sabırla hedefine doğru yürümeye devam ediyor ve emeline ulaşıyor. Büyük yazarların mahareti, insan hayatının binlerce kez anlatılmış temel kavramlarını her dem yeni bir fikirle tekrar anlatabilmeleri değil mi? Ende bunu başarıyor.

Kulaklı kapaklar, özenli çizimler, 20x27 cm ölçüleri kitapların kalitesini elle tutulur hâle getirmiş. Her üç kitabın da fiyatı 26.04.2022 itibarıyla 19 TL dolayında ve resimli kitaplar için bu fiyatın makul olduğunu söyleyebiliyoruz. Kitaplar basıldığında (2016-2017) üzerlerindeki etiket fiyatı 14 TL imiş. Enflasyona direnmişler.

Sabırlı Sakinyürür

Michael Ende

Çiz.: Michael Mayer

Çev.: Ayça Sabuncuoğlu

Kırmızı Kedi Çocuk

22 Sayfa