Uçan Balıklar Ülkesi, Çocuk, A. Erkan AKAY

'Kayıp Balık Nemo'dan bu yana aşina olduğumuz okyanus âlemi ilüstrasyonlarının Mustafa Şahin tarafından üretilmiş benzerleriyle bezeli kitap önce kapağıyla, canlı renkleri ve çizimleriyle dikkat çekiyor. Hikâyenin anlatıcısı ve ana karakteri yavru hamsi girişte bizi çevresiyle ve diğer karakterlerle tanıştırıyor. Sonrasında Behrengi'nin "Küçük Kara Balık" anlatısı ve tavrına paralel bir yol izlediğimizi fark etmemiz uzun sürmüyor. Ancak Behrengi'nin isyanını odakladığı devlet otoritesi yerine yazarımız "akademi" ile çatışıyor ve hamsimiz bilimin çizdiği sınırların dışına ilhamla çıkma mücadelesi veriyor.

Amacından sapmış, kural koyma ve bu kurallar çerçevesinde hayatın akışını (ya da akamayışını) belirleme niyetindeki bilimbalıklarının karşısına kahramanımıza yardımcı olarak, tecrübe sahibi, okyanus üstü bir hayatın da olabileceğine inanan bilgeler yerleştirilmiş. İnsanların dünya hayatını balıkların okyanus hayatına benzeştiren ve alegorik hikâye boyunca örtüştürmelerini neredeyse hiç zedelemeyen yazarımız, içinde bulunduğumuz maddiyatçı düzene eleştirilerini açıkça iletmiş; "Mıntıkada hayat değil, hayatın ayrıntısı yaşanırdı. Market önünde kuyruk olmanın bile kitaplar dolusu ayrıntısı vardı. Ve balıklar bu ayrıntıları yerine getirmek için bütün zihin kuvvetlerini kullanırlardı." (S.:61) Sosyal güvenlik sistemimize benzer bir yapı balıklar arasında da mevcut ve maalesef balıkların dünyasında emeklilik büyük balıklara yem olmak anlamına geliyor. Hamsimizin babası da bu akıbete uğrayınca artık göğün üstünü araştırmaktan başka çare kalmıyor. Göğün üstü deyince hikâyedeki benzeştirmeyi kavradığınızı ve su yüzeyinin hemen altından bahsettiğimizi anladığınızı var sayıyorum. Dolayısıyla balıkların 'kuşlar' dedikleri yunus ve balinalar da yüzeyde dolanan, nadiren su yüzeyini aşıp kısa süre de olsa uçabilen memeli âlemdaşları oluyor. Ama hamsimizin peşinde olduğu şey bir anlığına sudan çıkmak değil. Uçan balıklara olan inancından emin olmak ve onlarla birlikte geri dönmemecesine uçabilmek! Bunun için mürşidi Somon ile birlikte düştüğü zorlu yolda önce mürşidini kaybedip yalnız kalıyor, onun yerini dolduranların öğütleriyle "Kırmızı Mercan Ülkesi"nin göz boyayan güzelliğinden sıyrılıp zaman zaman da kendini akıntıya bırakarak nihayetinde yara bere içinde de olsa umduğu sona ulaşıyor.

Kitabın üzerine bastığı öğütler; hedefe yönelince yavaş, sakin, devamlı olmak ve dünyevi alışkanlıkların düşünmekten alıkoymasına izin vermemek. Var olmanın anlamı üzerine düşünmeyi önceliyor, "özgürlük" kavramını yeni yerlere, yeni insanlara ve yeni hazlara savrulmakla değil, dünyanın sınırlarıyla bağlı olmamakla özdeşliyor. Örnek bir mürid olan Levrek, kemalat yolunda karşılaşılan düşmanlardan bencilliği ve kibri simgeleyen Melek Balıkları, insanın benliğiyle yüzleşmesinin bir metaforu olarak ayna planktonlar, göğün ötesini kalbine indiren züht ehli münzevi Damla Balığı, kurtaran ama kurtulamayan Güneş Balığı ve son tahlilde nefse saldıran piranalar yolun kısaca da olsa değinilmiş diğer basamaklarını oluşturuyor.

'Küçük Prens' ve 'Küçük Kara Balık' gibi bu tür hikâyeler belli bir altyapıdan sonra anlaşılması mümkün öğelerin, çocuk zihninde karşılık bulması beklenirken ancak şu an okumakta olduğunuz türden şerhlerle yetişkin zihninde karşılık bulduğu eserler oluyor. İsmini zikrettiğim iki kült eserin yadsınamaz bir yeri olduğunu ama bu yerin aslında çocukların değil yetişkinlerin zihinlerinde olduğunu itiraf edelim. Geç çocukluk dönemini zorlayan ama ilk gençliği de yakalayamayacak olan bu kitapları eline alması için okurun çocuksuluk kompleksinden kurtulacak bir olgunluğa, derinlemesine okumalara imkân veren yaşlara erişmesi gerekiyor. Bu da bize çocuk edebiyatının yaş sınırı olmadığını gösteren bir olgu ve çocuğumuzun bu eserlerden bir an önce faydalanmasını istiyorsak uygulamamız gereken yegâne yöntem yine birlikte okumak.

Baskı kalitesi, dizgi, düzelti, düzenleme bu ekibin diğer kitaplarında da olduğu gibi yine kusursuz görünüyor. Okurun ilk kez karşılacağı düşünülen kelimelerin anlamları dipnotlarla açıklanmış.

Ali Söyler
Uçan Balıklar Ülkesi
Çiz.: Mustafa Şahin
Mavi Uçurtma Yayınları
132 Sayfa
2021 Kasım