Vasıtiye Akaidi, İlahiyat, Ferhat ÖZBADEM

Vasıtiye Akaidi yazısını ve Ferhat ÖZBADEM yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden okuyabilirsiniz.

Vasıtiye Akaidi

02.04.2012 13:30 - Ferhat ÖZBADEM
Vasıtiye Akaidi

Bu akideye "el-Akîdetu'l-Vâsıtıyye" adının veriliş sebebine gelince, bunu bu akidenin müellifi Şeyhu'l-İslam -Allah Ona Rahmet Etsin-'ın kendisi şu sözleriyle açıklamaktadır:

"Vâsıt diyarında, oranın yakın bölgelerindeki kadılarından birisi olan Şafîi mezhebine mensub Radıyu'd-Din el-Vâsıtî adında bir hoca efendi hac dönüşü bize de uğradı. Hayırlı ve dinine bağlı bir kimse idi. Kendi topraklarında ve Tatar'ların yönetimi altında insanların içinde bulunduğu baskın gelen bilgisizlik, zulüm, din ve ilmin izlerinin silinmek üzere oluşundan şikayet etti, bana kendisine hem kendisi için, hem de aile efradı için dayanak teşkil edecek bir akide metni yazmamı istedi. Bu işten beni affetmesini istedim ve; İnsanlar pek çok sayıda akide metni yazmış bulunuyorlar. Sünnet imamlarından herhangi birisinin yazdığı bir akide metnini al, dedim. Ancak o, bu isteğinde ısrar edip şöyle dedi: Ben ancak senin yazacağın bir akide metnini arzu ediyorum. Bunun üzerine ben de ona ikindi vaktinden sonra oturup, bu akide metnini yazdım. Bu akidenin birçok nüshası Mısır, Irak ve başka yerlerde etrafa yayıldı."[3]

Yüce Allah'ın tevfik ve takdirinin bir gereği olarak böyle bir akidenin yazılmasını isteyen şahıs Vâsıt'lı idi. İşte bundan dolayı bu akideye de "el-Akidetu'l-Vâsıtıyye" adı verildi.

Aynı şekilde bu akide Şeyhu'l-İslam'ın baş taraflarında da söylediği gibi hem Vâsıtıyye, hem de Vâsatiyye (vasat yolu izleyen) bir akide olmak özelliğindedir: "...Hatta onlar -yani ehl-i sünnet ve'l-cemaat- bütün ümmet fırkalarının en vasat olanlarıdır. Tıpkı bu ümmetin diğer ümmetler arasında vasat ümmet oluşu gibi. Onlar yüce Allah'ın sıfatları meselesinde tatîl ehli ile cehmiye arasında, temsîl ehli ile müşebbihe arasında ortada yer alırlar. Yine Allah'ın fiilleri hususunda da cebriye, kaderiye ve diğerleri arasında vasat (orta) yoldadırlar..."

Büyük ilim adamı Muhammed Halil Herras'ın "Vâsıtıyye Akidesi"ne yaptığı şerh açık seçik ve özlü olmak gibi bir özelliğe sahiptir. Nitekim Allâme Abdu'r-Rezzak Afifî'nin de belirttiği gibi bu şerh "şerhlerin en nefisi, en açık ve anlaşılır olanı, bununla birlikte en kısalarıdır."

Kurtuluşa eren fırka (fırka-i naciye)'nin akidesini ifade eden Vâsıtıyye akidesi'nin pekçok baskısı ve birçok şerhi yapılmıştır. Örnek olmak üzere aşağıdakilerini sözkonusu edelim:

1- "et-Tenbihatu'l-Latife fi ma'htevet Aleyhi el-Vasıtıyyetu mine'l-Mebahisi'l-Munîyfe":

Bu şerhi büyük ilim adamı Abdu'r-Rahman en-Nasır es-Sa'dî telif etmiştir. Bu şerhle birlikte Şeyh Abdu'l-Aziz b. Abdullah b. Baz'ın açıklamalarından seçilmiş birtakım notlar da vardır. Bunun neşrini ve basın kontrolünü Prof. Abdu'r-Rahman b. Ruveyşid ile Prof. Süleyman b. Hammad yapmışlardır. Orta boy, almışdört sahifelik olan bu şerhin baskı tarihi bulunmamaktadır. Daha sonra sayın Ali Hasen Abdu'l-Hamid bunu ikinci olarak bastırmış, akidenin metnini ve hadislerini harekelemiştir. ed-Dammam'da Daru İbni'l-Kayyim'de neşredilmiş olup, büyük boy yüzyedi sahife olan bu baskı da h. 1410 yılında yapılmıştır.

2- "el-Akîdetu'l-Vâsıtıyye":

Büyük ilim adamı sayın Prof. Muhammed b. Abdu'l-Aziz b. Manî' -eski milli eğitim genel müdürü- nin tashihini yaptığı ve notlar ekleyerek yapılan baskısı. Bu eklenen notlar son derece kısa olup, orta boy otuziki sahife olarak ilk baskısı Riyad'da tarihsiz olarak Matbuatu Sa'd er-Raşid'de yapılmıştır.

3- "Şerhu'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Büyük ilim adamı Muhammed Halil Herrâs'ın şerhi olup, elinizdeki bu eserdir. Prof. Abdu'r-Rezzak Afifî bunu gözden geçirmiş olup, Medine-i Münevvere'de el-Camiatu'l-İslamiyye'de küçük boy yüzyetmişaltı sahife olarak basılmış, ikinci olarak da Şeyh İsmail el-Ensarî'nin tashihini üstlenip, notlar eklediği haliyle 'İdaretu'l-Buhus el-İlmiyye... genel başkanlığı'nın yaptığı neşir; küçük boy yüzseksenyedi sahife olup, 1403 yılında basılmıştır. Önceki baskısından -çok istisnai birkaç yer dışında- farkı yoktur. eş-Şeyh el-Ensarî'nin de buna eklediği bazı notlar vardır.

4- "et-Tenbihatu's-Seniyye ale'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Riyad temyiz mahkemesi başkanı Prof. Abdu'l-Aziz en-Nasır er-Reşid'in şerhi olup, geniş bir açıklamadır. Büyük boy üçyüz seksensekiz sahifedir. O bu eserini el-Ma'hedu'l-İlmi'deki öğrencilerinin isteği üzerine kaleme almış. Daru'r-Reşid... tarafından yayınlanan bu eserin baskı tarihi bulunmamaktadır.

5- "el-Kevaşifu'l-Celiyye an Meâni'l-Vâsıtıyye":

Riyad İmamu'd-Da've Enstitüsü eski hocalarından Prof. Abdu'l-Aziz Muhammed es-Selman'ın yaptığı genişçe bir şerhtir. Dörtyüz yetmişbir sahife olan bu eser defalarca basılmış ve bedelsiz olarak dağıtılmıştır. Sonuncu baskısı olan onyedinci baskı 1410 yılında gerçekleşmiş olup, bu baskı sekizyüzyedi sahifedir.

6- "el-Es'iletu ve'l-Ecvibetu'l-Usuliyye ale'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Adı geçen ilim adamı tarafından yapılmış bir şerh olup, soru ve cevap şeklindedir. Büyük boy üçyüzkırk sahife olan bu eserde iyilik severlerden birisinin finansmanı ile defalarca basılıp, bedelsiz olarak dağıtılmıştır. Bizzat müellifin kendisi de bunu ayrıca özetlemiştir.

7- "Şerhu'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Riyad Yüksek Hakimlik Enstitüsü Müdürü Prof. Salih b. Fevzan el-Fevzan'ın yaptığı kolay ve kısa bir şerh olup, ikiyüzyirmiiki sahifedir. Bu şerhini hazırlarken müellif er-Reşid'in "et-Tenbîhâtu's-Seniyye" adlı eseri ile Prof. Zeyd b. Abdi'l-Aziz b. Feyyad'ın "er-Ravdatu'n-Nediyye Şerhu'l-Akideti'l-Vasıtiyye" adlı eserlerini kaynak almıştır. Riyad'da Mektebetu'l-Meârif'de defalarca basılmıştır.

8- "el-Akîdetü'l-Vâsıtıyye":

Büyük ilim adamı Muhammed b. Salih el-Useymîn tarafından birtakım kelimelere yapılmış kısa açıklamaları ihtiva eden oldukça küçük hacimli bir eser olup, kitabta yer almış birtakım terimlerin de tanıtımı yapılmaktadır. Orta boy ellibeş sahife tutan eser ilk olarak 1406 yılında doğu bölgesinde yer alan Medinetu's-Sakba'daki el-Hudâ yayınevinde basılmıştır.

9- "et-Talikatu'l-Müfide ale'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Bu notları hazırlayan Abdullah b. Abdu'r-Rahman b. Ali eş-Şerî olup, akidenin metninin harekelenmesi noktasında gördüğüm baskıların en güzelidir. Bununla birlikte âyetlerin yerleri gösterilmiş, kısa bir şekilde hadislerin kaynakları belirtilmiştir. Müellifinin koyduğu isimden de anlaşılacağı üzere faydalı ve özlü birtakım notlar da vardır. Orta boy seksendokuz sahifeden ibaret olan bu eserin ilk baskısı er-Riyad'da 1404 yılında Daru Taybe'de yapılmıştır.

10- "el-Akîdetu'l-Vâsıtıyye ve Meclisu'l-Münazarati fiha...":

Bu eseri tahkik eden Prof. Züheyr eş-Şaviş olup, sadece metninin tahkiki yapılmıştır. Kendisinin de belirttiği gibi bu tahkiki yaparken elinde bulunan bir el yazması nüshaya dayanmıştır. Güzel bir şekilde neşredilmiş olan bu baskısında âyetlerin Kur'ân-ı Kerîm'deki yerleri gösterilmiş, oldukça kısa bir surette de hadislerin kaynakları belirtilmiştir. Daha sonrada Şeyhu'l-İslam ile onun bu akidede serdettiği kanaatlerini benimsemeyen hasımları arasındaki tartışmayı sözkonusu etmektedir. Tartışma ile birlikte metin orta boy yüz sahife kadar olup, bunu muhakkik kendisine ait el-Mektebu'l-İslâmî'de 1405 yılında bastırmıştır.

11- "Şerhu'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Said b. Ali b. Vehef el-Kahtanî tarafından yapılmış olan bu şerh Prof. Dr. Abdullah b. Abdu'r-Rahman el-Cebrî tarafından gözden geçirilmiş olup, kısa ve kolay şerhtir. Orta boy seksenyedi sahifedir. Bu şerhin müellifi daha önce kendilerinden sözettiğimiz şerhleri kaynak olarak almış olup, 1409 yılında basılmıştır.

12- "er-Ravdatu'n-Nediyye Şerhu'l-Akîdeti'l-Vâsıtıyye":

Zeyd b. Abdu'l-Aziz b. Feyyad'a ait olan bu şerh oldukça geniştir. İlk baskısı 1377, ikincisi 1378 yılında yapılmış olup, beşyüzonaltı sahifedir.

13- "Şerhu'l-Vasıtıyye":

Büyük ilim adamı Prof. Muhammed b. Salih el-Useymin'e ait olan bu şerh önce kasetlerde ses bantları halinde kayıtlı iken öğrencilerinden birisi tarafından deşifre edilmiş bir şerhtir. İlim talebeleri elinde dolaşmakta bulunan daha iyisi bulunmayan son derece nefis bir şerhtir

Yazma Metin Nüshası:Bu nüsha Batı Berlin'de bulunmaktadır. Bunun bir sureti de Kuveyt'te ki İhyau't-Turas el-İslamî Cemiyetine bağlı el-Mahtutat ve't-Turas ve'l-Vesaik Merkezinde; (2/12147-akide) numarada kayıtlı bulunmaktadır. Adı geçen merkeze bunun bir suretini bize gönderdiği için burada teşekkürlerimizi ifade ediyoruz.

Bu nüsha onbir varak olup, 10,5X 18,5 c.m ebadında ve 23 satırdır. Güzel, açık seçik ve etrafı çerçevelenmiş bir nesih hattı ile yazılmış olup, müstensihi ve istinsah tarihi bilinmeyen bu güzel hat, kitabın başından sonuna kadar devam etmektedir.

Bu nüshanın hattı güzel olmakla birlikte çokça kelimeler düşmüş ve pekçok hataları vardır, âyetlerde bile. Bundan dolayı ben tahkikte alışılan bir husus olduğu üzere bu nüshayı asıl kabul edemedim. Bunun yerine aslı ile birlikte basılmış olan şerhi asıl metin olarak kabul ettim. Çünkü şerh bu metne tabi olup, onunla birlikte yer almaktadır. Ben bu sözü edilen nüshayı basılı metinler arasından herhangi bir farklılık olduğu zaman tercihe sebeb bir dayanak olarak kabul ettim. Özellikle benim asıl olarak kabul ettiğim baskı ile Mecmuu'l-Fetâvâ arasında yer alan baskı arasında bulunan farklılıklarda ona dayandım. Bununla birlikte bazan anlamı etkileyebilecek önemli farklılıklara işaret etmekle yetindim. Zikredilmesinde faydası bulunmayan birçok farklılıklara işaret etmeye gerek görmedim. Çünkü bunları ayrıca zikretmek bazen okuyucuyu yanıltabilir.

Eserin baş kısmında müellif İbn Teymiye ve fikirleri ile ilgili bir girizgah mevcut. Akabinde besmele, hamd ve şükür kavramları ile birlikte ibadet ve şehadet kavramları izah ediliyor. Salat, selam fırkayi Naciye ve ehli sünnet kavramları izah edildikten sonra imanın esasları izah ediliyor.

Derli toplu bir akaid kitabı olarak değerlendirebileceğimiz eser, muhtevasındaki deliller ve yapılan şerh ile ilim dünyamıza kazandırılmış bir hazine olarak değerlendirilebilir.

Vasıtiye Akaidi
İbn Teymiyye
Guraba Yayınları


Yazar: Ferhat ÖZBADEM - Yayın Tarihi: 02.04.2012 13:30 - Güncelleme Tarihi: 24.11.2021 14:08
3754

Ferhat ÖZBADEM Hakkında

Ferhat ÖZBADEM

1979 yılının bir Haziran günü Adıyaman’da dünyaya geldi. İlk, orta ve lise öğrenimini Adıyaman’da bitirdi. Gül Eğitim Yardımlaşma Dayanışma İlmi Araştırmalar Ve İnsan Hakları Derneği kurucu üyesidir. Özgün İrade, Vuslat, AbıHayat ve Yolcu dergisinde şiir ve makaleleri yayınlanan yazar evli dört çocuk babasıdır.

haberdurus.com, zeynepder.org, dunyabizim.com, kitaphaber.com.tr web sitelerinde belli periyotlar ile yazı yazmaktadır.

YAYIMLANMIŞ ESERLERİ

Düşünce: 40 Esas 40 Düstur, Cennetin Anahtarı, Cennetin Yolu, Kur’an’ı Nasıl Okumalı, Kur’an’ın Gölgesinde Hz. Muhammed

Araştırma: Dünden Bugüne İslami Hareket, Edebiyat Gemisinde Düşünce Adamları

Roman: Brezilya, Muaz, Muhammed Mursi, Saffan Bin Muattal

Şiir: Ebrulim.

Deneme: Ortalama Bir Âşık Olmamı Bekleme Benden.

SERİ ÇALIŞMALARI

Tavsiyeler Serisi (10 Kitap):

Aliya İzzetbegoviç, Fethi Yeken, Hasan El Benna, Hasan En Nedvi, Malcolm X, Mevdudi, Mustafa Meşhur, Said Havva, Seyyid Kutub, Yusuf El Karadavi

Roman (Beşir Serisi, 6 Kitap):

Beşir ve Sultan Abdulhamid, Beşir ve Fatih Sultan Mehmet, Beşir ve Gazali, Beşir ve İbn Haldun, Beşir ve Osman Bey, Beşir ve Selahaddin Eyyubi.

Biyografik Roman (Öncüler Serisi, 14 Kitap):

Aliya, Hasan el Benna, Malcolm X,  Mehmet Akif, Mehmet Akif İnan, Meryem Cemile, Metin Yüksel, Mevdudi, Muhammed Ali, Necip Fazıl, Ömer Muhtar, Said Halim Paşa, Seyyid Kutub, Zeynep Gazali.

Mesajlar Serisi (15 Kitap)

Ali Fuat Başgil, Aliya İzzetbegoviç, Cemil Meriç, Fethi Yeken, Hasan El-Benna, Hasan En-Nedvi, Malcolm X, Mehmet Akif Ersoy, Mevdudi, Mustafa Meşhur, Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu, Said Havva, Seyyid Kutub, Yusuf El-Karadavi

Ferhat ÖZBADEM ismine kayıtlı 222 yazı bulunmaktadır.

Yazarımıza ait 18 kitap bulunmaktadır.

Twitter Kitapyurdu.com