Yakından Tanışamadığımız Bilim, Kara Tahta, Sabri ÜNAL

Aileler bilim eğitimi konusunda tüm yükü okulların omuzlarına yükleyip geri planda durmayı tercih ediyor. Oysa okullar genel seviyede eğitim vermek zorunda oldukları için çocukların bilim konusunda derinleşmesine ve meraklarına yeterince hitap edemiyor.

Tübitak kurum olarak başardığı büyük işlerin yanında, bilimin tabana yayılması ve genç nesillerin bilim ile tanışıklığının artırılması konusunda da bir yayıncı olarak elini taşın altına koymasıyla tanınıyor.

Tübitak'ın yayınladığı "Bilim ve Teknik" dergisi Türkiye'nin ilk popüler bilim dergisi olup lise ve dengi okullar dikkate alınarak hazırlanmaktadır ve yayın hayatına 1967 yılında başlamıştır. 1998 yılında "Bilim Çocuk", 2007 yılında "Meraklı Minik" ve 2015 yılında "Bilim Genç" dergisi okurlarıyla buluşmaya başlamıştır.

Tübitak'ın yayıncılık macerası Mahlon B. Hoagland'a ait Hayatın Kökleri kitabıyla 1993 yılında başlamıştır ve günümüze kadar büyüyerek devam etmiştir. Günümüze kadar 1095'den fazla kitap Tübitak etiketiyle okuyuculara sunulmuştur.

* * *

Tübitak etiketiyle yayınlanmış olan "Yakından Tanıyalım" serisi 12 kitaptan oluşmaktadır.

Arktik ve Antartika, Köpekbalıkları, İklim Değişimi, İcatlar, Petrol, Bitkiler, Enerji, Uçuş, Ulaşım, Göller ve Nehirler, Elektrik ile İnsan Vücudu bu seride yayınlanmış kitaplardır. Kitaplar görsel kitaplar konusundaki yayınlarıyla tanınan Dorling Kindersley tarafından yayınlanmıştır. Türkçe çevirileri ise 2017 yılında yayınlanmaya başlamıştır. Kitaplar 72 sayfadan oluşuyor ve gençlerin dikkatini çekecek şekilde yeterli seviyede görsel kullanımı içeriyor. Kitaplarla birlikte büyük boy posterler de hediye olarak geliyor.

Serinin 5 kitabının baskısı olmadığı için ulaşabildiğim 7 tanesi hakkında kısa notlarımı paylaşmakla yetineceğim.

Yakından tanıyın: Köpekbalıkları / Miranda McQuitty

Köpekbalıkları korku filmlerinden aşina olduğumuz yırtıcılar. Birisi köpekbalığı resmi çizmemizi talep etse çok muhtemel Büyük Beyaz Köpekbalığını çizeriz. Oysa 450 köpek balığı türü bulunmaktadır ve aşağıdaki gördüklerinizin hepsi birer köpekbalığıdır.

Kitapta işlenen konulardan bazıları şunlardır: Yakın akrabalar, köpekbalığının içi, ilk köpekbalıkları, üreme, doğum, dişler ve beslenme, büyük eyaz köpekbalığı, camgözlerin güzellikleri, keler köpekbalıkları, boynuzlu köpekbalıkları, çekiç başlı köpekbalıkları, köpekbalıklarını filme çekmek, köpekbalıklarını incelemek, aşırı avlanma.

Kitaptaki bilgilerin çoğu görsellerle ve ilgili bilgi kutularıyla anlatılmaya çalışılmış.

Köpekbalıkları kitabı, serinin en güzel ve en bilgilendirici kitaplarından birisi.

Yakından Tanıyın: İklim Değişim / John Woodward

İklim Değişimi insanın dünyadaki ayak izi ve etkinliği arttığı oranda artış göstermeye başlamış ve sanayi devrimi ile birlikte etkisini artırmaya başlamış bir olgudur. Dünyamız günden güne ısınıyor ve bu ısınmanın sonucunda kutuplardaki buz kütleleri eriyor, kutup kuşağında donmuş halde bulunan topraklar balçığa dönüşüyor. Peki bütün bunlar bizim için ne anlama geliyor.

Bu kitap iklim değişimi konusunda gençlerin dikkatini çekmek için hazırlanmış. Aşağıdaki konularda gençlerin bilinçlenmesini hedefliyor. Dünya iklimi, sera etkisi, karbon döngüsü, doğal iklim değişikliği, insan etkisi, ormanları yakmak, fosil yakıtlar, karbon kültürümüz, ısı dalgaları ve kuraklıklar, eriyen buzullar, ısınan okyanuslar, gelecekteki iklimleri tahmin etmek, bilim insanlarını korkutan ne?, iklim değişikliği ve toplum, iklim değişikliğine uyum sağlamak, iklim değişikliği ile mücadele etmek, karbonu azaltmak, nükleer enerji, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, karbon ayak iziniz, sera gazı üreticileri.

Yakından Tanıyın: Bitkiler / David Burnie

"Bitkiler yeryüzündeki yaşamın anahtarıdır. Onlar olmadan diğer tüm organizmalar da çok geçmeden yok olurdu. Bunun nedeni pek çok canlının eslenmek ve yaşamak için bitkilere gereksinim duymasıdır. Bitkilerse farklıdır çünkü besinlerini güneş ışığından aldıkları enerjiyle kendileri yapar. Günümüzde yaklaşık çeyrek milyon farklı çiçekli bitki türü bulunuyor."

Kitap aşağıdaki bölümleri içeriyor: Bitki nedir, bitkinin kısımları, bir bitki doğuyor, çiçek açmaya başlamak, hafif bir beslenme biçimi, basit bir çiçeğin içi, karmaşık yapılı bir çiçek, türlü türlü çiçekler, bitki nasıl tozlaşır?, tuhaf tozlaştırıcılar, tohum yapımı, tohumlar nasıl yayılır, rüzgarla taşınmak, tohumsuz yayılma, yaşayan yapraklar, öz sovunma, sürünücüler ve tırmanıcılar, et yiyenler, kapana kısılmak, asalak bitkiler, yolcu bitkiler, suya uyum sağlamak, bitkilerden gelen besinler, buğdayın öyküsü, bitkileri incelemek, bitki sınıflandırması.

Köpekbalıkları kitabına ek olarak bu kitabı da çok eğitici ve bilgi dolu bulduğumu söylemek isterim.

Yakından Tanıyın: Enerji / Jack Challoner

"Enerji olmasaydı hiçbir şey olmazdı. Ne Güneş, ne rüzgar, ne ırmaklar ne de yaşam. Enerji her yerde. Bitkiler ve hayvanlar büyümelerini ve hayatta kalmalarını sağlayan enerjiyi doğadan alır ve yeryüzündeki enerjinin neredeyse tamamını Güneş sağlar."

Kitap aşağıdaki bölümleri içeriyor: Enerji nedir?, kas enerjisi, ateşten gelen enerji, rüzgardan ve sudan gelen generji, potansiyel enerji, hareket enerjisi, tartılamayan sıvılar, ısı enerjisi, elektromanyetizma, enerjinin korunumu, termodinamik, buhar enerjisi, ulaşım için enerji, elektrik üretmek, evlerdeki enerji, enerjiyi ölçmek, iletişim için enerji, dalgalar halinde enerji, paketler halinde enerji, kütle enerjisi, çekirdekten gelen enerji, güneşten gelen enerji, fotosentez, yiyeceklerden gelen enerji, fosil yakıtlar, küresel ölçekte enerji, alternatif enerji, enerjiden en iyi biçimde yararlanmak, enerjinin kökleri ve geleceği, enerji endüstrisi, enerji akışı.

Kitap enerjiye dair bakış açınızı genişletiyor ve daha geniş çerçeveden konuya bakmanızı sağlıyor. Kitabın kimi konuları serinin içindeki Elektrik kitabıyla da örtüşüyor.

Yakından Tanıyın: Göller ve Nehirler / Steve Parker

Göller ve nehirler içtiğimiz suyun kaynağı olmaları dışında gezi ve dinlenmek için de uğrak yerlerden birisidir. Nehir kenarında açan çiçekler, uzamış sazlar, coşkun akan dereler ve durağan göller. Hepsi aslında içten içe hayat kaynarlar. Bu kitapta gözümüzle göremediğimiz veya görsek de fark edemediğimiz göl ve nehir hayatına yakından bakma fırsatı buluyoruz.

Kitap aşağıdaki konuları içeriyor: İlkbahar bitkileri, ilkbahar hayvanları, ilkyaz bitkileri, ilkyaz hayvanları, yaz ortası bitkileri, yaz ortası hayvanları, sonbaharda göller, kış mevsiminde göller, tatlısu balıkları, alabalık, ördekler, kazlar ve kuğular, diğer su kuşları, kovalar ve kamışlar, kamışlık, kıyı memelileri, su kurbağaları, kara kurbağaları ve semenderler, suyun içindeki avcılar, yüzen çiçekler, göl yüzeyindeki bitkiler, su altı oltaları, yusufçuklar ve kız böcekleri, suyun içindeki böcekler, tatlısu kabukluları, nehir kaynağı, nehir kıyısında yaşam, nehir ağzı, tuzlu bataklık, araştırma ve koruma, dünyada göller ve nehirler.

Kitap, bu kadar yakınımızda ve iç içe olmamıza rağmen göller ve nehirlerdeki hareketli yaşamı ne kadar ıskaladığımızı gözler önüne seriyor. Mikroskop ve büyüteçleri hazırlamakta yarar var.

Yakından Tanıyın: Elektrik / Steve Parker

Kitabın kapaktaki altbaşlığında "keşfinden bugüne kadar elektriğin hikayesine tanık olun" ibaresi bulunuyor. Kitap bu ibareye sadık kalarak elektriğin keşfinden bugüne kadar gelişimi konusuna eğiliyor.

Kitapta aşağıdaki konular işleniyor: Gizemli kuvvet, elektrik hakkında fikirler, bilgi arayışı, elektrik yükünü toplamak, yükleri kullanmak, yük akışı, kimyasallardan elektrik üretimi, devreler ve iletkenler, elektrik ve direnç, elektrik nasıl ölçülür, elektrik kaynağı manyetizma, elektromıknatıslar, elektromıknatıslar iş başında, elektriğin kullanılmasıyla yapılan keşifler, manyetizma kaynaklı elektrik, manyeto-elektrik makineleri, cisimleri hareket ettirmek, elektriği yönlendirmek, ilk elektrik kaynakları, elektrik santrali, evlerdeki elektrik, elektrikli cihazlar, elektrik ve tıp, ısı, basınç ve ışık, katto ışınları araştırması, elektrik ile iletişim, elektrik aracalığıyla konuşmak, kablosuz iletişim, televizyon, elektriksiz yaşam.

Maalesef kitap tarihi konulara daha çok yer vermesi sebebiyle fazla ilgili çekmedi. Yine de elektrik hakkında bir hayli bilgi öğrenmik oldum.

Yakından Tanıyın: İnsan Vücudu / Richard Walker

"Dışarıdan bakıldığında farklı görünsek de vücut yapılarımız aynıdır. Vücut yapısını inceleyen bilim dalı anatomiye göre, erkeklerle kadınlar arasındaki farklılıklar dışında vücutlarımızın içi neredeyse aynıdır."

Kitap aşağıdaki bölümleri içeriyor: İnsan vücudu, mit, büyü ve tıp, dokuların kesilerek incelenmesi, vücudumuzu mikroskopik ölçekte görüntülemek, vücudun içine bakmak, vücudun çatısı, kemiklerin içi, vücudun eklemleri, kas gücü, hareket eden vücut, sinir sistemi, beyin, beynin içi, deri ve dokunma duyusu, gözler ve görme duyusu, kulaklar ve işitme duyusu, koku ve tat alma duyuları, hormonlar, kalp, dolaşım, kan, yaşamak için soluk almak, akciğerlerin içi, yemek yemek, sindirim, atıkların boşaltımı, kadın ve erkek, yeni bir can, büyüme ve gelişme, geleceğin vücutları.

Kitabın vücut organları ve organlarla ilgili keşiflere geniş yer verdiği görülüyor. Bunun dışında çoğu konunun tarihsel arka planlarına da değiniliyor. Bu kitaptan önce "Vücut Nasıl Çalışır"ⁱ kitabını okuduğum için kitabı biraz yetersiz ve tarihi konulara fazla vurgu yapar bulduğumu belirtmem gerekiyor. Onun dışında kimi görseller genç okura biraz korkutucu gelebilir.

Sonuç

Serinin yayınlanmış 5 kitabını (Arktik ve Antartika, İcatlar, Petrol, Uçuş, Ulaşım) inceleme fırsatımız olmadı. Kitapların genel olarak lise düzeyindeki okura göre hazırlandığını varsayarsak kimi kitapların bu seviyenin biraz üstünde kalabildiğini düşünüyorum.

Kitaplardaki görsel kullanımı yeterli düzeyde olmasına rağmen maalesef metinler için kullanılan yazı tipi çok küçük kaçıyor ve okumayı kimi yerlerde zorlaştırıyor.

Bu serideki kitapların her lise kütüphanesinde erişilebilir olması gerektiğini belirtmeden geçemeyeceğim.

i Vücut nasıl çalışır: https://www.kitaphaber.com.tr/vucut-nasil-calisir-veya-icimizdeki-evrene-yolculuk-k4503.html