Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir: Mustafa Uçu, Edebiyat, Ayşegül SÖZEN DAĞ

Tarih boyunca şairler şiirleriyle bir duruş sergilemişlerdir ve şiir söylerken/yazarken bir amaçları vardır. Sizin çocuklara yönelik şiir söylemeniz/yazmanızdaki amaç ve temel duygu nedir? Çocuklar için şiir yazmaya ne zaman başladınız? Niçin çocuklara şiirler yazıyorsunuz?

Yazdığım her cümlede, dizede en büyük hedefim kalplere dokunabilmek. Tesiri olsun istiyorum yazdıklarımın. Şiir de bunun giriş kapısıdır. Duyguları kanatlandıran hislere tercüman olan en güçlü kelâmdır şiir. Bu, büyükler ya da küçükler için fark etmez, hep aynıdır.

Çocukların da şiirle olan yakınlığını çok önemsiyorum. Şiir onların kalbine dokunmalı, konmalı. Şiirden bir ses onların da dünyasında yer edinmeli. Ben bu duygularla çocuklar için de şiirler yazdım ve yazmaya devam ediyorum.

Benim ilk yazdığım şiir de bir çocuk şiiriydi. 7. sınıftaydım o zamanlar. Öğretmenim bu şiirimi bir çocuk dergisine göndermişti. Orada yayınlanmıştı bu şiirim. Hâlâ çocuklarla hasbihâl etmek, onların gözünden dünyaya bakmak, onların hislerini kendi duygu dünyamla buluşturmak için çocuklara şiir yazıyorum. Bu beni diri tutuyor. Sözlerimi de tazeliyor.

Çocukların doğduğu andan itibaren ninniler aracılığıyla şiirsel metinlerle tanıştığı hepimizin malumu. Ninniler sizce bireyi şiirle tanıştıran ilk metinler olarak doğru seçimler mi?

Ninnilerin bizim kültürümüzdeki yeri aşikârdır. İlk sözlü edebiyat ürünlerimizdendir ninniler. Yüzyılları aşan bir süreçte bu topraklarda annelerimiz, ninelerimiz ya bildikleri ninnileri söylemiştir çocuklarına ya da kendileri bir ninniye hayat vermiştir. Elbette bir bebeğin duyduğu ilk şiiridir ninniler. Şiiri, musikiyi, annesinin sesini hep ninniler ile tanır bebekler. Sözlerindeki ahenk ve anlam bütünlüğü ile ninniler doğru bir seçimdir. Çocukları mahrum bırakmamak gerek bu güzellikten. Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu bunu şu şekilde ifade ediyor; "Anne sesini; çocuğunun ağlamasına, gülmesine, konuşmasına göre ayarlar. Bu vesileyle çocuk, ilk millî mûsikî zevkini ve tesirini, ninnilerle, anadilinde ve ana kucağında almaktadır denebilir."

Peki çocuklar için söylenen/yazılan şiirler nasıl olmalıdır? Dil işçiliğinden çocuk sesini yakalamaya kadar hangi hususlara dikkat edilmelidir? Çocuklar için yazılmış şiirlerin başat özellikleri neler olmalıdır?

Çocuklar için yazmak ayrı bir maharettir. Kurulan her cümle anlam itibariyle çocuklar için uygundur diyemeyiz. Seçilen her sözün, imgenin titizlikle belirlenmesi gerekir. Çünkü çocuk düşünce ve gönül dünyasını okuduklarından da kurar. Dilin en seçkin halini çocuklar için seferber etmek lazım. Rast gele cümleleri çocukların dünyasından uzak tutmalıyız.

Dünyaya çocuk gözüyle bakarak şiirler kurulmalı. Yani bakış açısını çocuk gözüne ayarlamak gerek. Anlam yoğunluğu olarak da sözcük seçimi olarak da bir çocuğun hissiyatları göz önüne alınmalı ve şiirler öyle kurulmalı.

Sözcük yapısından tutun da dize kurulumuna kadar gösterilen özen hissettirilmeli. Yazılan şiirin çocuk için kalem alındığı anlaşılmalı. Kısa dizeler tercih edilmeli. Şiiri uzatmak yerine kısa ve öz bir anlatım tercih edilmeli.

Şiirin sesi yaşamın sesidir aynı zamanda. Çocukların yüreğine işlenen o dizelerin müziği her duyguyu barındırır. Çocuklar için yazılmış şiirlerde toplumsal durumların, acıların, göç ve savaşların işlenmesine nasıl bakıyorsunuz? Sizce güç konular şiirlerde yer almalı mı?

Çocuk da hayatın bir parçası. Hayatta ne varsa çocuklar için yazılan şiirlerde de bunlar olmalı. Nasıl ki sevinçleri çoğaltıyoruz, hüzünlere de çocukların dünyasından ses olmalıyız. Gazze'de görüyoruz, çocukları hedef alan bir vahşeti yaşıyor dünya. Buradaki çocukların da sesi olmalı şiirler.

Hayat güllük gülistanlık değil ne yazık ki. Acının her rengiyle de şiirler boyanacak ki dünya buna şahitlik etsin. Şiir de bunun en somut göstergelerinden.

Şiir günümüz çocukları için biçilmiş kaftan. Hem kısa metinler oluşu ile hem de çocukların imgelem dünyasına hitap etmesi ile… Tüm bunlara rağmen çocuklar için kaleme alınan metinler genellikle kurmacadan ibaret. Esasında çocuk edebiyatının zirvesini şiir oluştururken şiirin çocuk okurlarla yeterince buluşmadığını gözlemliyoruz. Bunun sebepleri sizce neler olabilir?

Çocuk edebiyatı denen bir hengâmeyi yaşıyoruz. Bu alan daha çok piyasa olarak görülmeye başlandı. İçinde en küçük bir çocuk duyarlılığı olamayanların bile fuarlarda, programlarda daha çok yer tutmak adına sözde çocuklar için metinler, şiirler yazdıklarını görüyoruz. Ne yazık ki yazılanların ne çocukla ne de edebiyatla ilgisi var.

Çocukların dupduru bir kalpleri olduğu unutulmamalı. Onları en iyi anlatacak, kalpleri gibi temiz dizelerle şiirler kurulmalı. Hızlı bir hayat yapıyoruz. Kimse kendini zora sokmak istemiyor. Buna çocuklar da dahil. Daha anlaşılır, hissiyatları daha doğal şiirlerle buluşturmak gerek çocukları.

Çocuklara çok beğendikleri bir şiiri neden beğendiniz diye sorduğumda; "Anlaşılır bir şiirdi." sözüne çok kez şahit oldum. Anlamı zorlamaya gerek yok. Çocuklara çocukluklarını hatırlatacak şiirler yazmalı bu alana gönül veren herkes.

Şiir çocuğa ne katar? Çocuklar neden şiir okumalı?

Şiirin hayata ahenk katmak gibi bir özelliği var. Bu herkes için aynı. Şiir gibi yaşamak diyoruz, şiir gibi konuşmak, şiir gibi gülmek… Şiirle tanışan çocukların gözlerindeki ışıltıya çok şahit olmuşluğum var. Okul programlarında şiir okuyan çocukların heyecanı iki kat daha fazla oluyor. Şiirin coşkusu çocuğa da geçiyor. Şiir okuyan çocukların içlerine şiirden bir kuş konuyor ve artık hep şiir okumak istiyorlar. Onları şiirle tanıştıracak imkânları attırmalıyız. Şiirlerle sözlerine ahenk ve renk katmaları onların okuma isteklerini, kendini ifade etmeye olan güçlerini de attıracaktır.

Son olarak sizden bir şiir dizesi istesek... Sizi yormayacak ise birkaç dize de kabulümüzdür.

Ne zaman bir rüzgâr esse
Annem gelir usulca
Rüzgârın dinmeyen uğultusu
Dua eden sesin midir anne?