İskilipli Atıf Hoca - Mehmet Sılay, Düşünce, Misafir Köşesi

Esra Şen, kitaphaber okurları için kaleme aldı.

İskilipli Atıf Hoca, Osmanlı'nın son dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında yaşamış, "şapka kanununa muhalefet etme" suçundan(!) dolayı İstiklal mahkemelerince idama mahkum edilmiş, tarihin derinliklerinden mümtaz bir şahsiyet.

Mehmet Sılay'ın kaleme aldığı kitap, Atıf Hocanın ilk gençlik yıllarından yargılanmasına ve sorasında idamına kadarki süreci incelemekle kalmıyor; Sılay ve ekibinin, Atıf Hocanın kaybolmuş mezarını bulup teşhis etmelerine ve 1926 yılında "kimsesizler mezarlığına" cenaze namazı dâhi kılınmadan defnedilmiş Muhterem Hocanın naaşını İskilip'e taşımalarına, orada bir anıt mezar yapma projelesini nasıl gerçekleştirdiklerine kadar uzun bir serüveni anlatıyor.

Muasırlaşma adı altında yapılan kanlı devrimlerin insanlık tarihimizde bıraktığı yaralar bugün hala kanamakta. Kendilerine iade-i itibarda bulunulması gerekirken, bugün hala içlerinden bazıları okullarda "vatan haini" olarak tanıtılan bu şahsiyetler gerçek kimlikleri ile tanınmadıkları sürece bu yara kanamaya devam edecek.

Yeni nesillere tarih şuuru kazandırma bakımından, resmi tarihin rafa kaldırdığı fakat mücadelelerinin izlerini silemediği İskilipli Atıf Hoca, Esad Erbili, Şeyh Said gibi isimlerin hayatlarını ve mücadelelerini öğrenmek/öğretmek büyük önem arz etmekte. Bu konuda özellikle biyografi kitaplarının katkıları yadsınamaz. Binaenaleyh Sayın Sılay'ın bu çalışması özellikle ışık tuttuğu dönem açısından, dikkate alınması gereken bir eser.

Kitabın içeriği şöyle:

Atıf Hocanın hayatı; çocukluğu, medrese ve darülfünun eğitimi, evliliği ve ailesi.

Sosyal yönü; zayıf düşen Donanma Cemiyeti için bağışlar toplaması, Said Nursi ile birliklet Teali-i İslam cemiyetini kurması, İzmir İşgaline karşı ayaklanması.

Eserleri; her biri kendisini idama götüren süreçte etkin olan "halkı uyarma" amacı gütmüş, sorumluluk sahibi bir kalemden çıkmış eserler. Tesettür-i Şeri, Din-i İslam da Men-i Müskirat, Frenk mukallitliği ve Şapka.

Atıf Hoca, idam sebebi olarak gösterilen eseri "Frenk Mukallitliği ve Şapka"dır. Hiç bir hukuk sisteminde kanunlar makabline şâmil değildir fakat Atıf Hoca şapka kanunu çıkarılmadan bir buçuk yıl evvel yazdığı, üstelik izinli olarak yayınladığı bir risale sebebiyle idam edilmiştir.

Tarihi olaylar; Şapka devrimi, İstiklal Mahkemeleri, üç Ali'lerin mahkeme kararları, dönemin isyanları, ayaklanmaların bastırılış biçimleri, yargılanan insanların suçları(!), kısaca devrimlerin yapıldığı yıllarda ülkenin ve Demokrasi ile birlikte gelmemiş olan Cumhuriyet'in dönem insanlarına yaşattıkları.

Şahitlerin gözünden İskilipli Atıf Hocanın idamı; Tahir-ul Mevlevi, Nizamettin Saraç, Rıza Nur, Said Nursi gibi gerek birebir idama, gerekse o döneme şahit olmuş kimselerin anlatımları.

Basında çıkan haberler; yakın dönem basın organlarından Vakit, Milli Gazete, Taraf gibi gazetelerde İskilipli Atıf Hocaya ve yıllar sonra bulunan mezarına dair yer almış haberler, Salih Okur, Yavuz Bahadıroğlu, Hasan Karakaya, Mete Tunçay gibi yazarlarca kaleme alınmış makaleler.

Ve son bölüm olarak Atıf Hocanın "Frenk Mukallitliği ve Şapka" adlı eserinin tercümesi. Özellikle son bölüm gerek muhtevası gerekse bu kitabın muhtevasının yargılanmasını idrak bakımından çok önemli.

Kitap bir yandan İskilipli Atıf Hocayı anlatırken diğer yandan resmi tarihin kara kaplı defterini aralıyor. Zira Üstad Necip Fazıl'ın dediği gibi "İskilipli Atıf Hoca Türk engizisyon sürecinin adalet kisvesi altında işlediği cinayetin çarpıcı örneklerinden biridir."
Aynı zulme maruz kalmış yüzlerce isimsiz kahraman vardır.
Bu ideolojiyi güdenlerin hâla anlayamadıkları şey ise öldürerek yok edemeyecek, yasaklayarak engelleyemeyecekleridir.
Oysa biz şehitlerimize ölü demeyiz. (Bakara/154)
Onlar kanlarını akıttıkları coğrafyada yeni fidanlar yetiştirirler. Yasakladıkları kitaplar yüzlerce yeni kitap yazdırır bize.
İşte bu yüzden, okuruz, okuturuz, yaşatırız.
Daha nice eserlerle…

Merhum İskilipli Atıf Hocayı Rahmetle anıyor, Sayın Mehmet Sılay'ı saygı ve şükân ile selamlıyoruz…

İskilipli Atıf Hoca
Mehmet Sılay
Düşün Yayıncılık