Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir Soruşturmas�, Söyleşi, Ayşegül SÖZEN DAĞ

Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir Soruşturması: Aytül Akal yazısını ve Ayşegül SÖZEN DAĞ yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr

Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir Soruşturması: Aytül Akal

02.02.2024 09:00 - Ayşegül SÖZEN DAĞ
Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir Soruşturması: Aytül Akal

Şiir Özgürlüğümdür

Aytül Akal

Sözcükler güneştir, duygular yağmur
Yüreğimin gökkuşağıdır şiir; renklerini yürekten yüreğe açan
Kendi coşkun dünyasını armağan eden, özgür ruhumu sonsuzluğuna taşıyandır
Yazarken de, okurken de her hali mutlu edendir beni
Böyle bir şey işte şiir, vazgeçemediğim

Tarih boyunca şairler şiirleriyle bir duruş sergilemişlerdir ve şiir söylerken/yazarken bir amaçları vardır. Sizin çocuklara yönelik şiir söylemeniz/yazmanızdaki amaç ve temel duygu nedir? Çocuklar için şiir yazmaya ne zaman başladınız? Niçin çocuklara şiirler yazıyorsunuz?

Şiir yazmaya çok küçük yaşta başladım. İlkokuldaydım, bir şiirim Yeni Asır Gazetesi'nde yayımlanmıştı. Nedenini ya da amacımı o sıralar pek sorgulamadım ama sanırım duygularımı kimseye belli etmeden gizlice aktarmanın bir yoluydu, o yüzden şiir yazmayı seviyordum.

Daha sonraki yıllarda yazdığım şiirlerde de çocuklara seslenmek gibi bir planım yoktu. Sadece yazıyordum. Bir gün masallarım aracılığıyla çocukların ışıltılı dünyasında kalmaya karar kılınca şiirlerimin anlatımı da kendiliğinden evrildi, çocuklara seslenir oldu.

ay1

Çocukların doğduğu andan itibaren ninniler aracılığıyla şiirsel metinlerle tanıştığı hepimizin malumu. Ninniler sizce bireyi şiirle tanıştıran ilk metinler olarak doğru seçimler mi?

Oğlum küçükken "Alper bebek, tatlı bebek/Uyuyacak büyüyecek" diye bir ninni uydurmuştum ona. Uyku öncesinde kollarımda sallarken, onu okurdum. Ve tabii "Dandini dandini" ninnisi de vazgeçilmezimizdi.

Daha okuma yazmayı bilmiyordu, "Anne beş yaşındaki çocuklar şiir yazabilir mi?" diye sordu. Kuşkusuz ninnilerin ritmi aklını şiire çelmişti artık. O söyledi, ben yazdım. Sonraki yıllar içinde, gün yüzüne çıkarmasa da, dosyalar dolusu şiir yazmıştır.

Peki çocuklar için söylenen/yazılan şiirler nasıl olmalıdır? Dil işçiliğinden çocuk sesini yakalamaya kadar hangi hususlara dikkat edilmelidir? Çocuklar için yazılmış şiirlerin başat özellikleri neler olmalıdır?

Konu sanatsa, nasıl yapılabileceğini ya da nasıl olması gerektiğini madde madde sıralamak, sınıflandırmak ve önceden belirlenmiş bu ölçütleri uygulayarak gerçekleştirmek mümkün mü, bilemiyorum. Ben ölçüt kullanmam, kendi iç sesime güvenirim; ancak öyle duygu ve düşüncelerimi sınırlamadan özgürce yansıtabilirim. Ortaya çıkan eser çocuklara uygun değilse, o zaman yetişkinlere yazılmış demektir ki bir şair zaten daha yazarken seçtiği kavramlar ve kullandığı sözcüklerin rehberliğinde kime seslendiğini bilir. Bilmeli.

Şiirin sesi yaşamın sesidir aynı zamanda. Çocukların yüreğine işlenen o dizelerin müziği her duyguyu barındırır. Çocuklar için yazılmış şiirlerde toplumsal durumların, acıların, göç ve savaşların işlenmesine nasıl bakıyorsunuz? Sizce güç konular şiirlerde yer almalı mı?

ay2

Şiirin müziğinden söz etmişsiniz. Evet, şiirin melodik bir sesi vardır. Kafiye ya da hece sayısı değil, sözcüklerin melodisidir şiiri şiir yapan. İyi bir şiirde -hiç uyak olmasa da- sözcüklerin ritmini bulabilirsiniz. O müziği hissederek ve yansıtarak yazabilmek önemli.

Güç konulara gelince… Elbette her konu işlenebilir çocuklara, ancak kullanılan sözcükler ve yapılan göndermeler özenle seçilmeli. Şiiri okurken çocukların gözünün önünde canlanan görsel onları incitecek, hayatlarını alt üst edebilecek sertlikte olmamalı. Asıl önemli olan ve dikkat edilmesi gereken, işlenen konu değil, kullanılan sözcüklerin çocuğun dünyasına nasıl yansıyacağının farkındalığıdır. Bunu hissedemiyorsa bir sanatçı, çocuklar için yazmamalı.

Örneğin ölümden söz eden bir şiir paylaşayım sizinle:

Ay'da Dedem

Benim dedem
Uzaklara gitti,
Çok çok uzaklara...

Biliyorum,
Gökyüzünde uçarken
Ay'ı gördü, beğendi
Dedem oraya yerleşti.

Ay'da su yokmuş
Ağaçlar, kuşlar, çiçekler...
Pastalar, börekler...
Çikolata bile yokmuş!

Biliyorum,
Dedem Ay'da şimdi...
Yoksa giderken yanına
Almayı unutmazdı
Dişlerini...

ay3

Aşağıda ise, bir değil, iki ölüm anlatılıyor:

Aşkolsun Anneanne!

Harfleri henüz okuyamadan
Aklımdaki şiirleri yazamadan
Kaçıp gittin başka dünyalara...

Bilmem ki seni,
Benim kadar sevecek biri
Var mıdır orada?
Yoksa,
Onun için mi çağırdın
Dedemi yanına?

Şiir günümüz çocukları için biçilmiş kaftan. Hem kısa metinler oluşu ile hem de çocukların imgelem dünyasına hitap etmesi ile… Tüm bunlara rağmen çocuklar için kaleme alınan metinler genellikle kurmacadan ibaret. Esasında çocuk edebiyatının zirvesini şiir oluştururken şiirin çocuk okurlarla yeterince buluşmadığını gözlemliyoruz. Bunun sebepleri sizce neler olabilir?

Ders kitaplarına giren çocuk şiirleri genellikle siparişle hazırlanırdı. Ünitelere göre "Tutumlu olmak", "Gökyüzü", "Çevremiz", "Arkadaşlık" vb. başlıklarıyla şiir siparişi veriliyor ve kullanılıyordu. Bu kolaycılığın nedeni, konuyla bağlantılı şiirler bulmak için mevcut şiir kitaplarını tek tek incelemenin kuşkusuz emek ve zaman gerektirdiğiydi. Bazen doğrudan yazarlara, "şu şu konudaki ünitelerimize uygun şiiriniz var mı?" diye de sorulabiliyordu.

ay4

Son yıllarda çocuk şiirlerini içeren kitapların da çoğalmasıyla, okuyarak, emek ve zaman harcayarak seçiliyor şiirler. Bu özenin sonuçları kendini hemen belli etmeye başladı. Çok sayıda öğretmen ve öğrencilerden, ders kitaplarında karşılarına çıkan şiirlerimi ne kadar beğendiklerine ve ilham aldıklarına dair ülkenin dört bir yanından iletiler alıyorum. Ancak keşke kitabı hazırlarken yazarına, şairine bilgi verseler; hatta bir de örnek kitap yollasalar arşivleri için. Şiirlerimizin, öykü ve masallarımızın farklı seviyelerdeki ders kitaplarında kullanıldığını öğretmenlerden ya da öğrencilerden haber alıyoruz ancak.

Şiir çocuğa ne katar? Çocuklar neden şiir okumalı?

Sizin de yukardaki bir sorunuzda belirttiğiniz gibi özellikle kısa oluşu nedeniyle çocuğun doğasına çok yakın olan şiir, hem okumada hem de yazmada ona kolaylık sağlar; böylece okumayı yeni öğrenmekte olan çocuğun kendine güvenmesine destek olur. Bu desteğin yanı sıra, ninnilerle, şiirlerle büyüyen çocukların sözcüklerin ritmini erken yaşta yakalamasını sağlar ve yaşam boyu karşılaşacağı tüm metinlerde artık o melodiyi arayıp her okuduğunu eleştirel gözle değerlendirebilmesine olanak verir.

Son olarak sizden bir şiir dizesi istesek... Sizi yormayacak ise birkaç dize de kabulümüzdür.

Daha önce yazılmış bir şiir, değil mi? Yeni bir şiir bazen bir anda olabiliyor ama bazen de uzun bir süre beklenebiliyor. Ben sizi bekletmeyeyim, Şiirimi Kedi Kaptı kitabından hazır bir şiir sunayım.

Şiir Bizde Kaldı

Mavi mine kırlara koştu.
Şiirini bizde unuttu.
Kedi coştu,
Kuş uçtu.
Güneşi gülme krizi tuttu.

Koşup oynamaktan
Hiçbirinin yazmaya
Vakti yoktu.
Bizde kaldı şiirleri...
Onun için biz yazdık,
Bu dizeleri...

(Aytül Akal, Şiirimi Kedi Kaptı)

Bir tane de Kar Sesi adlı kitaptan…

Kar Tanesi-3

Tek tek saydım
Kar tanelerini:
Bir, iki, üç, dört, beş…
Sayılar tükendi
Kuşlarla saydım ben de:
Güvercin, serçe, papağan,
Şahin, martı, saksağan...
Kuşlar bitince,
Başladım kedilere:
Tekir, pamuk, sarman,
Siyam, Ankara, Van…

Ezberim bitti,
Kar taneleri bitmedi, bitmedi…
Yıldızlar kadar çok,
Yağmaya devam etti.

(Aytül Akal, Kar Sesi)

1. Türkçemizin Çiçeği Çocuklar İçin Şiir Soruşturması: Aytül Akal


Yazar: Ayşegül SÖZEN DAĞ - Yayın Tarihi: 02.02.2024 09:00 - Güncelleme Tarihi: 02.02.2024 10:32
761

Ayşegül SÖZEN DAĞ Hakkında

Ayşegül SÖZEN DAĞ

Yazar. Şair. Editör. MEB kadrolu öğretmeni. MEB özel eğitim genel müdürlüğünün çıkarmış olduğu Özel Eğitim Çocuk dergisi yayın kurulunda. Ankara'da yaşıyor. Gökyüzüne kurduğu çiçekli merdiveninden çocuklar için masallar, hikâyeler ve şiirler topluyor. Çocuk edebiyatı alanında kitaplar yazıyor. Nitelikli çocuk edebiyatı bağlamında çocuğa görelik ilkesini savunuyor. Kelimelerin dünyasında çocuklara, yetişkinlere yazarlık atölyeleri düzenliyor. Yazarlığının yanı sıra çocuk ve ilk gençlik kitapları editörlüğüne devam ediyor. Çocuk Vakfının Çocuk Edebiyatı Okulu Danışma Kurulu üyesi.

MinikaGo, MEB Özel Eğitim Çocuk, Kardelen Çocuk, Beyazbulut, Hece, Çeto, Diyanet Çocuk, Konya Çocuk, Berdücesi, Yitiksöz dergilerinde yazdı/yazıyor.

Yayımlanmış kitapları: 

- Engelsiz Masallar (Cezve Çocuk Yayınları)
-
Ejderha Evecen ve Üfleme Dersleri (Tulu Kitap)
-
Kuşlara Ayarladım Saatimi (Tulu Kitap)
-
Sekiz Dakika (Tulu Kitap)
-
Sultan Alparslan (Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları)
- Menekşe Bayramı (Kayalıpark Yayınları)
- Afilli Piknikte, Afilli Parkta, Afilli Kütüphanede (Erkam Yayınları)
- Ömer'le Bir Kutu Macera : Birûnî, Cezerî, İbn-i Batuta, İbn-i Baytar, İbn-i Heysem (Kaşif Çocuk Yayınları)

Ayşegül SÖZEN DAĞ ismine kayıtlı 24 yazı bulunmaktadır.

Yazarımıza ait 12 kitap bulunmaktadır.

Twitter Instagram YouTube Kitapyurdu.com