Eve Dönüş, Edebiyat, Elif MERT

"Eğer ikiniz de kitap okuyanlar âlemine aitseniz paylaşılmış bir cennete el ele girmek üzeresiniz demektir."

Amin Maalouf'un "Doğu'dan Uzakta" isimli romanı, memleketi Lübnan'ı ziyaret eden bir göçmenin, arkadaşları arasındaki aşılmaz kini ve siyasi şiddetin çözülmemiş travmasını temsil ediyor. Lübnan asıllı Fransız yazar Amin Maalouf; savaştan zarar görmüş, ülkesine dönen bir tarihçinin vicdanını zekice sorguluyor. Kitap, 25 yıldır Paris'te sürgünde olan Adam'ın ülkesine dönüşündeki on altı günü anlatıyor. Gözden kaybolan ve tartıştığı çocukluk arkadaşı Murad'ın isteği üzerine ülkesine geri döner ve Murad'ı ölüm döşeğinde arar. Adı asla verilmeyen; ama tahmin ettiğimiz yer olan Lübnan'a Adam'ın dönüşü; yaşadığı sürgünün, kayıp ve pişmanlık duyduğu Doğu'yu bulması için bir fırsat olur.

1970'lerde savaşın onları ayırıp dağıtmasından önce ayrılmaz bir arkadaş grubuydular. Gidenler ve kalanlar vardı. Bazıları Adam gibi yurt dışına göç etti: Bir Yahudi olan Naïm Brezilya'ya gitti, Albert Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçtı. Murad ve Tania Lübnan'da kaldılar, Murad savaşta elini kirletti ve bakan oldu. Bilal, edebî ve fikrî taahhüdünü istediği bir kavganın ilk günlerinde öldü. Hayattaki seçimleri, arkadaş grubu içinde kin ve yanlış anlamalara neden olmuştur. Çoğu, Murad'ı çatışmaya karıştığı, gençlik ideallerinden vazgeçtiği ve savaş makinesine katıldığı için eleştiriyor.

Zevk düşkünü bir otelcinin, servet yapmış bir girişimcinin ya da dünyadan emekli olup kendini meditasyona adamış bir keşişin ortak noktası nedir? Bazı ortak anılar ve önceki dünya için çaresiz bir nostaljidir onların ortak noktası.

Romanın anlatıcısı ve ana karakteri olan Adam bir sürgündür. Doğu'dan kopmak istiyor. Sürgününü bir ülkeye değil, dünyaya ait olduğunu iddia ederek haklı çıkarır kendini: Doğmak dünyaya gelmektir, falanca ülkede, falanca evde değil. Adı asla anılmayan bu ülke, sanki unutulup gidiyor, hafızalarda kayboluyor, yine de akıldan çıkmıyor, sürekli nostalji veya vicdan azabıyla uyanıyor. Amin Maalouf, dünyanın dört bir yanına dağılmış karakterler aracılığıyla göç ve sürgünün uyandırdığı duygu ve düşünceleri gözler önüne seriyor. Bir ülkeye aidiyeti ve dünya vatandaşlığını sorguluyor.

"Ben yapmadım, herhangi bir yere gitmedim, giden ülkedir, her insanın ayrılma hakkı vardır, onu kalmaya ikna etmesi gereken ülkesidir". İşte bu sözler, Adam ve arkadaşlarının artık anavatanlarına değil, artık ortadan kaybolan bir "iç vatana" ait olduklarını anlatır.

Müslüman, Hristiyan ve Yahudi, farklı inançlardan olan arkadaşları, Adam'in yasını tuttuğu medeniyetin küçük bir evreni gibidir. Kahire doğumlu Sémiramis, bir mermi tarafından hayatı sonlanan şair Bilal'den hem Arap hem de Yahudi olarak doğma talihsizliğine uğrayıp babasına haber vermeden Brezilya'ya giden Naïm'e kadar kitaptaki tüm karakterlerin hayatları, Arap tarihini yansıtıyor.

Doğu'dan Uzakta, birçok temayı ele alıyor: felsefe, politika, insan. Amin Maalouf, bu eserle özellikle farklı topluluklar arasında bir arada yaşamanın gerçekliğini ve olasılığını sorguluyor, kimlik sorunlarına cevap bulmaya çalışıyor.

Bugün dünyanın birçok bölgesinde çok şiddetli bir şekilde yaşanan göçün gözyaşlarına tanık oluyoruz. Maalouf, bu eserinde iyi bir dünya hayalini bir an için görmeyi umduğu bir söylem oluşturmaya çalışır. Yakın ve uzak tüm eski ülkelerden gelen çocukların ruhları; hassasiyetlerini, diğer bir deyişle kendilerini eserin içinde bulacaktır. Bununla birlikte en kötüsünü biraz daha iyiye çevirmek için, ağır, acı verici ve yaklaşılması çok zor olan konuları gündeme getirme cüretini isteyeceklerdir.

Bu eserde okuyucular; araştıran, düşündüren, felsefi açıdan zengin bir hikâye bulacaklardır.

Doğu'dan Uzakta

Amin Maalouf

Çev. Ali Berktay

Yapı Kredi Yayınları

457 sayfa