Roman ve Coğrafya Üzerinden Yazarına Bir Mektup, Ülker GÜNDOĞDU, Edebiyat

Sevgili Necla Dursun,

Her "roman", gerçeklik alanına yerleştirilen ideal bir düzlemdir.

Jorge Luis Borges

Dolu dolu bir kültür muhakemesinin ürünü, aktüel şartlarla entelektüel manayı geliştiren çabanın bir kadına akseden anlamını aktarmaya nereden başlayacağımı bilemiyorum.

Kitaphaber'in bize sunduğu olanak ile yıllardır birlikte kitaplar üzerine yazıyoruz. Aynı minvalde coğrafyanın şehir kültüründeki etkisine gönül verdiğimiz için söz tüketmekteyiz. Bu iki uğurda zengin birikimini bir eserde toplamanı salık veren yönetmenimiz Bilal Can'ın Zaman İçinde Mekân adlı eserinde: "Mekânlar kimi zaman aile saadetinin yaşandığı bir sahne, kimi zaman düşmanlardan koruyan bir kale, kimi zaman kalabalıktan kurtulmak için sığınılan bir liman, kimi zaman ise azaplı bir bekleyişin yapıldığı, yalnızlığın için için kemirmeye başladığı bir yer olarak anılır." (Can, 2021, s.20) Aynı uğurda emek verenlerle bizi birbirimize gönül bağıyla bağlayan mekânlar, düşünebileceğimizden çok daha önemlidir.

Ortak mekânımız Kitaphaber, eleştirel düşünceyle zihni etkili kıldığı için daima orijinal fikirlerimiz ile var olabildiğimiz bir mekânımızdır. Bizi hep ileri adım attırma çabasında olan değerli Yönetmenimiz Bilal Can'a bu, çabanın karşılığını eseriniz ile verebildiğiniz için ayrıca tebrik ediyorum. Gayeniz, inancınız ile birlikte biz okurlarınıza güç verdiği için canı gönülden emeğinizi buradan da alkışlamak istiyorum, değerli dost Necla Dursun.

"Roman başka bir şekilde mümkün olmayan özü yakalar" der Paul Theroux. Bizler siz, değerli kalemler aracılığıyla kültürel hayatı ve dönemini aktaran eserlerin süzgecinizden geçerek öz ile yoğruluyoruz. Çünkü "Roman yazmak acıdır. Diyor ya George Orwell. Yoğrulmadan olmuyor. Yazma tarafı okuma tarafına nazar çok daha acı vermekte. Ve bu nedenle olsa gerek: "Roman korkmayan insanlar tarafından yazılır." Diyebiliyor, George Orwell. İşte tıpkı siz yazarların sahip olduğu vasıflarla gerçekleşmekte bir eser.

Kitaphaber sayesinde hayaller ve eserler üzerinden kültürün değerini büyüttük, birlikte. İnsanlığın asırlara tanıklığının özverisi eserinizin dilinden anlatan okur ve yazar ile daha ileri taşınacaktır. Siz bu değeri görerek özenle taşıma gayretine girmektesiniz. Günümüz okuru çok kıymet vermediği eserleri ve kültürünün değerini karşıdan beklemekte. Üsküdar Kitap Fuarı'nda geçirdiğim zaman ile okurun yazardan, yazarın okur ve yayınevinden, yayınevinin yazar ve okurdan, beklenti içinde olduklarını anlamanın üzüntüsüne kapılmamak elde değildi.

Yayınevi, yazar ve okur ayağından bakıldığında ana fikri: Şule Yayınları Pazarlama Müdürü Çetin Öğüt'ün, görüşünde buldum. Değerlerin kuşatıcısı kültürün umudu ve umutsuzluğunun denklemini kurmaya çalıştığımızda işin özünü şöyle dile getirdi Öğüt, "Eseri sahibi büyütür." Ne okuru ne yayınevi. Değerin özünü kapsayan tüm gayret eserin sahibinde olmalıdır. Tabi eserin payı daha büyüktür. "Harika romanlar her zaman yazarlarından biraz daha zekidir". Tam da bu yüzden söylemiştir belki de Milan Kundera.

Atalara Atfen

Eseriniz; atalarınızın yurdu Balkanlar'ın tarihini ve coğrafyasını yeniden gözden geçirme olanağı tanımaktadır. Balkan halkının geçmişinin üzerindeki etkisinin coğrafi yapısına nasıl yansıttığı hakkında fikir vermektedir. Eserinize konu aldığınız romanlar tür ve ihtiva olarak yaşayan kültürü farklı bir göz ile okumanın sırrını da ihtiva etmektedir.

Roman üzerinden kültürü nasıl okumalı ve nasıl anlamalı alanlarına heyecan katan düşüncelerin doğuşuna neden olmaktasınız. Çağdaş Balkan Edebiyatçıları üzerinden zengin bir hayat kültürü anlatısı buldum eserinizde.

İvo Andriç Eserlerinde Coğrafya ve Kim Mehmeti Eserlerinde Coğrafya üzerinden mekân-edebî eser yaklaşımınız bir orijinallik içermektedir. Bir ülkeyi ve insanlarını onların üç yüz elli yıllık tarihine tanıklık eden Drina Köprüsü'nün dilinden Bosna ve köprü metaforunu değerlendirmektesiniz. Geçmişten günümüze imgesel mekânların toplumsal hayatta nasıl okunması üzerinden değerin anlaşılmasını sağlamaktasınız. Edebiyat ve Coğrafya birbirini önemli derecede etkileyen iki ayrı bilim dallarıdır. Edebiyat insanı konu almaktadır. İnsan da coğrafya ile bütünleşmiştir.

Siz değerli Necla Dursun, köklerinizin yaşadığı coğrafyanın edebiyat ile aktarımını en iyi sağlayan iki yazar seçtiniz. Ve o iki yazarın iki eseri ile roman ve coğrafya ilişkisine perspektifler sundunuz.

İvo Andriç romanları; Drina Köprüsü ve Travnik Günlüğü, Kim Mehmeti romanları; Kuyu ve Üsküp Dilencileri üzerinden Balkan Coğrafyası'nı konu alarak Atalarınızı yad etmeyi seçtiniz. Çünkü babanıza ithafen adadığınız eseriniz ile geçmişinizden teslim aldığınız bayrağı kültür değerlerinizi ortaya koyarak geleceğe teslim etmek istediniz.

Ancak ve ancak neslini geleceğe aktarmaya duyarlı bir yazar, yaşadığı coğrafyayı edebiyatla tasvir edebilirdi. Çünkü değerlerin anlaşılmasıyla eserlere yansımasında köklü bir gönül coğrafyasına sahip olmak gerekmektedir.

Balkanlar'da yaşayan halkların, paylaştığı hayatın Osmanlı yönetimi altında; Türk, Bulgar, Pomak, Tatar, Rumen, Çingene, Ortodoks, Hanefi, Bektaşi çok farklı kültürlerin bir arada; nasıl yaşadığını resmeden Balkanlar değerlerin din, dil, ırk, mezhep gözetmeksizin öylesine zengin bir miras almışsınız ki; o ölçüde koruyup kollayarak günümüz ile beslemişsiniz ki hayranlığıma gark ettirdiniz.

Biz okurlarınıza bu zengin kültürü sunmak istediniz. Bu bakış, hayata nasıl aktarılmalı, coğrafya üzerinden okunan değerler; insan üzerinde oluşturduğu kimliğiyle geleceğin şartlarına nasıl yön verebilmelidir?

Gönül Coğrafyasına Değer

Yazarın okur, okurun eser seçtiği kısır bir döngünün içinde kaybolmaya mâhkum oldukları ne yazık ki çıplak gözle görülüyor. Gerçek şu ki; "Doğaya hoyratça davranan toplumlarda insanlar arasındaki ilişkiler de hoyratça oluyor." Coğrafyayla ilişkimizi John Bennet'in gönül coğrafyasında görmek mümkündür. İstemediğini kendine hoyratça yapmaktan ibarettir insan. Okurunuzu kucaklamanızla okurunuzun da mürekkebinizi koyulaştırdığı kanısındayım.

Sıkı bir okurunuz olarak, sığamadığım sözcükler var, eserinizle içimde bir meşale ateşlendiğinizi söylemek istiyorum.

Roman ve Coğrafya hem hazinelere sahip hem de o hazineleri keşfetmemize olanak sunan bir define haritası. Kaptanı olan okurun pusulası, Balkanlar'ın, tarihi, kültürü, coğrafyasıyla birlikte sosyolojisini yeniden anlamlandırarak özümsetmektesiniz.

Mektubumu sonlandırırken, eserin ilk bölümü roman, kültür, anlatım, dil, insan, duygu, coğrafya, Balkanlar ve edebiyat üzerine genel ve doyurucu bilgiler vermektedir. Akabindeki eserlere yaklaşımınız ve bunu belirli isimler özelinde irdelemeniz ortaya koyduğunuz eserin hem akademik mecrada hem de kültür sanat alanında bir kaynak olarak kullanılmasına imkân sunmaktadır. Bu vesileyle eserinizin yeni eserlere vesile olmasını dilerim.