Cemil Meriç ile Kültürel Bir Yolculuk: Umrandan Uygarlı�, Düşünce, Resul OLCAY

Cemil Meriç ile Kültürel Bir Yolculuk: Umrandan Uygarlığa yazısını ve Resul OLCAY yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden okuyabilirs

Cemil Meriç ile Kültürel Bir Yolculuk: Umrandan Uygarlığa

12.01.2022 09:00 - Resul OLCAY
Cemil Meriç ile Kültürel Bir Yolculuk: Umrandan Uygarlığa

Cemil Meriç, 'Saint-Simon' ile 'Bir Dünyanın Eşiğinde' ['Hint Edebiyatı']hariç, eserlerinde "şu konudan bahsediyor" diyeceğimiz bir konuya bağlı ve tâbi kalmaz; hemen her eserinde konular muhteliftir, daldan dala atlar... Bunun, okurun zihnini harekete geçiren bir tavır olduğunun farkındadır ve bilinçli olarak böyle yapar. Uyuyan bir okur değil, uyanık bir şuur istediği için.

Umrandan Uygarlığa

Eserimiz 'Umrandan Uygarlığa' en fazla daldan dala atladığı eserlerindendir; her biri farklı konulardan bahseden alt başlıklara ayrılan beş ana bölüm, otuz yedi alt başlıktan/makaleden oluşmaktadır.

Kitabın her bölümü, hacim olarak olmasa da, muhteva olarak birer kitabı hâvîdir.

I.Çağdaş Uygarlık Düzeyi

Bölüm yedi makaleden; üçü dosya, dördü kitap mülahazasından mürekkeptir:

"Yunan Mucizesi"nde, "kibirde, yalanda, fuhuşta birinci olan" Yunan'ın bir mucize değil, papazlar tarafından şişirilmiş bir balon olduğunu tespit eder ve tabiri caizse o balonu patlatır;

Attilâ İlhân'ın [1925-2005]"Hangi Batı" kitabını tenkit ve tahlil eder;

aynı zamanda bölüme ismini veren "Çağdaş Uygarlık Düzeyi", Nietzsche'ci sosyolog Weber'in kahraman, kapitalizm, sosyalizm hakkında görüşlerine kısa bir sosyolojik değinidir;

Sultan Abdülaziz Han'ın [1830-1876]Vezir-i Azam'ı Âli Paşa'nın [1815-1871]yazdığı kırk sayfalık, hikmet yüklü "Siyâsî Vasiyetnâme"nin özet tercümesiyle, kendi gününün siyasilerine de kılavuzluk eder;

beşinci makalede, Afgani, Abduh ve Mehmet Akif'in öncüsü olarak gördüğü Tunuslu Hayreddin Paşa'nın [1820-1890]eseri "En Emin Yol [Akvemü'l Mesalik]''u kendi gününe ışık tutacak şekilde tanıtır;

"Batı Çıkmazı", sonradan M. Ertuğrul Düzdağ tarafından cem' edilip "Buhranlarımız" adıyla bir kitap haline getirilen, Said Halim Paşa'nın [1865-1921]risaleleri aracılığıyla Paşa'nın fikirlerini irdeler;

Son olarak "Afgani Dosyası" kitabın en zayıf tarafıdır. İngiliz düşmanı Cemaleddin Afgani'yi [1838-1897], düşmanlarının kalemine istinaden yazdığı talihsiz bir tenkid yazısıyla, insaf sahibi okurlarını üzer, Merhûm Meriç.

II. Medeniyetlerin Ölümü

Bu bölüm de ilk bölüm gibi yedi makaleden oluşmaktadır:

"Umrandan Uygarlığa", kitaba da ismini veren makalede birbiriyle iltisaklı dört kelimeyi [kavramı]teşrihe tabi tutuyor: Civilisation, Kültür, Umran ve Uygarlık.

"Kültür ve Ötesi"

Fransızcadan aldığımız, 'Amerikalı iki yazarın yüz altmış [160]tarifini bulduğu' 'kültür' kelimesini irdeler.

"Medeniyetler Tarihi: Bugünü Aydınlatan Dün",

Yazı Fernand Braudel'in [1902-1985]Tarih Üzerine Yazılar'ının 255-288 sayfalarını özet tercümesini ele alır.

"Büyücü Çırağı" yazısıyla, Avrupa ve Avrupalının serzenişlerini, sızlanışlarını ve mânen batışını resmeder.

"Medeniyetlerin Ölümü", birkaç diri vicdanlı Batılının, maddeye hükmeden Batı'nın, dünyanın başına bela olduğunu itirafları etrafında şekillenir.

"Mene, Tekel, Peres", ibare Tevrat'ta bir âyet. Danyal [Daniel]bölümünden. Ayette Baltazar'ın hükümdarlığının sona erdiğinden bahsediyor. Makale de Baltazar ile çağdaş Avrupa'yı mukayese ediyor. Üstad, Batı'nın çökme çatırtısını o zaman duymuş. Ve onların Kutsal Kitab'ından âyetle deklare eder: "Mene, Tekel, Peres!".

"Nazizm: İkinci Dünya Savaşı'nın Günahkâr Tekesi", isimden de anlaşılacağı gibi, nazizm savunusu değilse de, İkinci Dünya Savaşı'nda tek suçlunun Hitler [1889-1945]olmadığını, Hitler'in kitabı 'Mein Kampf' [Kavgam]' eşliğinde sunar.

III. Âraftakiler

Hemen hemen tamamı kitap tanıtım ve tahlili olan bölüm dokuz makaleden oluşmaktadır:

"Kendi Semasında Tek Yıldız", 'Doğu'daki klavuzum' dediği İbn Haldun [1332-1406]ve Mukaddime konulu tenkid ve tahlil yazısıyla bölüme başlar.

"Büyük Siyasi Eserlerin Yankısı, Jean-Jacques Chevallier'nin [1900-1983]'Machiavel'den Zamanımıza Kadar Büyük Siyasî Eserler' kitabından, büyük eserlerle ilgili kısmının tercümesi ile devam eder.

Mezkûr büyük siyasî eserler şunlar: 1. Machiavelli'nin, Hükümdarı; 2. Bodin'in, Devlet'i; 3. Hobbes'un, Leviathan'ı; 4. Bossuet'nin, Kitabı Mukaddes'ten Çıkarılan Siyaset'i; 5. Locke'un, Sivil Hükümet Üzerine Deneme'si; 6. Montesquieu'nün, Kanunların Ruhu; 7. Rousseau'nun, Toplum Sözleşmesi; 8. Siyés'in Üçüncü Sınıf Nedir'i; 9. Burke'in, Fransız İhtilali Üzerine Düşünceler'i; 10. Fichte'nin, Alman Milletine Nutuk'u; 11. Tocqueville'in, Amerika'da Demokrasi'si; 12. Marx&Engels'in, Komünist Beyannamesi; 13. Maurras'ın, Monarşi Üzerine Anket'i; 14. G. Sorel'in, Şiddet Üzerine Düşünceler'i; 15. Lenin'in, Devlet ve İhtilal'i; 16. Hitler'in, Mein Kampf/Kavgam'ı. Bu isimlerin kimisine değinip geçiyor, kimisine detaylıca giriyor. Kitabın yaklaşık yüz sayfalık bu bölümü "Politika ve İlim" başlıklı yazıyla bitiyor.

"Politika ve İlim", Weber [1864-1920]'in görüşlerinin incelendiği tahlil yazısıdır.

IV. İDEOLOJİ

Altı ayrı başlıktan oluşan bu bölümde, kelimenin mucidi Destutt de Tracy ile başlayıp, Marx, Schiller, Lukacs ve Karl Manheim gibi düşünürlerin konuya dair görüşlerinden destekle "ideoloji" kelimesinin serüvenini yazar, Meriç.

V. TRADUTTORE TRADİTORE (HAİN MÜTERCİM)

"Namık Kemal ve Tercümesi"

Namık Kemal'in [1840-1888]Osmanlı Tarihi adlı eserinin Hürriyet Yayınları'ndan Aralık 1971'de yapılan tercümesine yapılan haklı ve ağır tenkid ve tashih yazısını içerir.

"Yeni Bir Kurban Daha: Cevdet Paşa"

Cevdet Paşa'nın [1822-1895]Tarih-i Cevdet eserinin Sabah Gazetesi tarafından basılan bölümünün tenkid ve tashihini ele alır.

"Sosyalizmin Şer Çiçekleri veya Mülkiyet Nedir?",

Ararat Yayınları'nın çevirdiği, Proudhon'un [1809-1865]'Mülkiyet Nedir' kitabını, mebzul miktardaki çeviri hatalarından dolayı, piyasadan toplama daveti. Belli ki düzelecek gibi değildir.

Ve dev eserleri paçavraya çeviren beceriksiz mütercimlerin karalamalarına bakarak, gençlerin adına ağıt yakar üstad.

"Şairane Bir Çeviri yahut Toplumbilimin Serüvenleri", Bouthoul'un [1896-1980]'Toplumbilimin Tarihi' eserinin [1971]şair Cemal Süreya [1931-1990]tarafından tercümesine, meşhur Moliére'le şemsiye ustası fıkrasıyla bitirdiği, ağır bir tenkid yazısıdır.

"Nutuk Değil, Risale", önce İbrahim Ethem Bey [1889-1950], sonra halefi Mehmet Karasan [1910-1974]tarafından René Descartes'ın [1596-1650]'Metod Üzerine Konuşma'sı üzerine yazılmış kısa bir sitem yazısıdır.

"Ve Allah'ın Ruhu", Kitab-ı Mukaddes çeviri hatalarına kısa bir değini. Matta İncil'inden bir örnekle, herkes tarafından yanlış bilinen bir çeviri hatasını buraya almak elzem oldu: ""Devenin iğne deliğinden geçmesi, zenginin Allah'ın melekûtuna girmesinden daha kolaydır." Mütercim, Yunanca 'kamelos' [deve]ile 'kamilos' [halat]kelimelerini karıştırmış. Yani iğnenin deliğinden geçecek olan deve değil, halat!"

SONUÇ

Kitabın hitam/bitiş yazısı olan "Bu Kitap Şu Tecelliden Doğdu", Victor Hugo'nun [1802-1885]'Asırların Efsanesi' adlı destan-eserinin ilk parçasının manzum çevirisidir. Eserin orijinal dilini [Fransızca]bilmiyorum ama manzum Türkçesi harika. Üstad açıkça demiyor, ancak çeviri hatalarının ardına iliştirilen yazıyla "çeviri böyle yapılır" der gibidir.

Konudan konuya atlamasının hikmetlerinden biri de, bütün genellemelerin önüne geçmek ve "Bu karanlık dehlizde ateşböceklerine bile ihtiyacımız var." (277) itirafını yaparak, ele aldığı mevzûda karanlık taraf bırakmamak uğraşı. Ve kelime olarak Umranı da Uygarlığı da, ele aldığı diğer kelimeleri de karanlıkta bırakmaz, aydınlatır.

Arka kapak kapandığında, aydınlıktan gözlerimiz kamaşmış olarak, bir kez daha, cehaletimizin büyüklüğünün farkına varıyoruz.

Umrandan Uygarlığa

Cemil Meriç

İletişim Yayınları

20. Baskı, 2013

349 sayfa


Yazar: Resul OLCAY - Yayın Tarihi: 12.01.2022 09:00 - Güncelleme Tarihi: 10.01.2022 21:51
825

Resul OLCAY Hakkında

Resul OLCAY

75'de Gölbaşı'nda doğdu, Gölbaşı'nda mukim ve muammer. Muhibbi kitap, müebbet talip, okur-yaşar abd-i âciz. 27 Ağustos 2023 yılında vefat etmiştir.

Resul OLCAY ismine kayıtlı 15 yazı bulunmaktadır.