İnceleme Kitapları: Dataizm, Ülker GÜNDOĞDU, Düşünce

Ahenk Kitap'tan okurla buluşan Uğur Cumaoğlu'nun Dataizm adlı eseri çağımızın bilgi, enformasyon, veri/data meselesini masaya yatıran bir eser. Siberbernetik ile teknolojinin dataya ihtiyaç duyması, bütün unsurların data olarak ele alınmasını irdeleyen Cumaoğlu, bu kavramsallaştırmanın artık çağın dini haline geldiğini ortaya koymaktadır. Hem içerik açısından hem de düşünsel çerçeve bakımından değerlendirildiğinde Uğur Cumaoğlu'nun Dataizm adlı eserinin temel konusu ve yazarın amacı, genel olarak veri çağında insan, toplum, ekonomi ve kültürün dönüşümünü incelemektedir. "Dataizm" kavramı, verinin yeni bir inanç sistemi veya ideoloji haline gelmesini ifade etmektedir. Yazar, büyük veri (big data), yapay zekâ, algoritmik yönetim, mahremiyet, etik gibi konular üzerinden modern dünyanın dijitalleşme sürecine eleştirel bir düşünce sunmaktadır.

Eseri temel temalar ve kavramlar üzerinden değerlendirmesinde, Dataizm'de öne çıkan başlıca temaları şöyle sıralayabiliriz. Veri kültürü: İnsan deneyimlerinin veriye indirgenmesi. Dijital ideoloji: Verinin her şeyin ölçütü haline gelmesi. Mahremiyetin dönüşümü: Bireyin özel alanının veri ekonomisinde erimesi. Teknolojik belirlenim: İnsan davranışlarının algoritmalarla yönlendirilmesi. Etik ve özgürlük: Dijital çağda sorumluluk, özgür irade ve etik sorunları. Temaları üzerinden ve kavramlar incelenmektedir.

Yaklaşımı ve üslubuyla Cumaoğlu, eserinde akademik bir dilden ziyade popüler felsefe ve sosyoloji dili kullanarak herkese hitap edebilmektedir. Bu, üslubuyla kitabı geniş bir okur kitlesi için anlaşılır kılmaktadır. Dili teknik olmasıyla birlikte kavramsal derinlik yeterli kullanılmasıyla akıcılığı sağlanarak kesintisiz okunmaktadır. Kaynak kullanımı dengeli ve düzenli ilerlemektedir. Cumaoğlu genellikle eleştirel-realistik bir tutum takınır: dijitalleşmeyi şeytanlaştırmadan, fakat körü körüne övmeyerek analiz eder.

Güçlü yanlarıyla eser; güncel ve toplumsal bir meseleyi ele alması. Teknoloji-felsefe-sosyoloji kesişiminde düşünsel zenginlik sunması. Örneklerle konuları somutlaştırması. Veri çağının etik ve insani boyutlarına dikkat çekmesi bakımından çok önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

Zayıf yanları veya eleştirileriyle bazı bölümlerde kavramsal yoğunluk birkaç yerde tekrarla kalıcılığı seçer. Veri felsefesi bağlamında örneğin Harari'nin Homo Deus'undaki "Dataism" kavramına yeterince eleştirel mesafe konulmaması. Akademik referans çeşitliliğinin konuya bağlı sınırlı olması diye belirtilebilir.

Dataizm, dijital çağda insanın veriye indirgenmesini felsefi ve sosyolojik bir bakışla tartışan önemli bir Türkçe çalışmadır. Yazar, teknolojik dönüşümün sadece teknik değil, ahlaki ve varoluşsal boyutlarına da dikkat çekmektedir. Bu yönüyle eser hem öğrenciler hem de dijital çağın düşünsel arka planını anlamak isteyen okurlar için iyi bir başlangıç kaynağıdır.

Uğur Cumaoğlu'nun Dataizm'i, dijital çağın insanı nasıl dönüştürdüğünü veri merkezli bir ideoloji çerçevesinde ele alıyor. Yazar, verinin modern toplumda neredeyse kutsal bir statüye eriştiğini, bireyin ise bu veri ekonomisi içinde konumunu yitirdiğini savunuyor. Akıcı dili ve güncel örnekleriyle dikkat çeken eser, teknolojik ilerlemenin insani boyutlarına dair eleştirel bir farkındalık yaratıyor. Ancak bazı kavramsal bölümlerde tekrar ve literatür çeşitliliğinin sınırlı olması kitabın etkisini bir nebze azaltıyor.

Uğur Cumaoğlu'nun Dataizm adlı eseri, dijital çağın insanı, toplumu ve düşünce biçimlerini nasıl dönüştürdüğünü ele alan kapsamlı bir incelemedir. Kitap, adını aldığı "dataizm" kavramı üzerinden, verinin günümüzde yalnızca bir bilgi biçimi olmaktan çıkıp bir ideolojiye, hatta bir inanç sistemine dönüşmesini tartışır. Cumaoğlu, dijitalleşme sürecini yalnızca teknik bir ilerleme olarak değil, aynı zamanda felsefi, kültürel ve ahlaki sonuçlarıyla birlikte değerlendirmeyi amaçlar.

Eserde yazar, büyük veri (big data), yapay zekâ, algoritmik karar alma, gözetim toplumu, dijital mahremiyet ve özgürlük gibi kavramları bir bütünlük içinde ele alır. Ona göre çağımızda birey, giderek artan biçimde veriye indirgenen bir varlığa dönüşmektedir. İnsan deneyimleri, düşünceleri, duyguları ve tercihleri artık ölçülüp depolanabilen "veri parçacıkları"na çevrilmiştir. Bu durum, insanın özne olarak konumunu zayıflatmakta, toplumsal ilişkileri algoritmaların yönlendirdiği bir düzene taşımaktadır. Cumaoğlu, bu dönüşümün yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda etik ve varoluşsal sonuçları olduğuna dikkat çeker.

Sonuç olarak tüm değerlendirmemin üzerine Dataizm, Türkçe literatürde dijital çağın felsefi ve toplumsal eleştirisini bütünlüklü biçimde sunan çok az sayıdaki çalışmadan biri olduğu için çok önemli bir eser olarak değerini her geçen gün göstermektedir. Cumaoğlu'nun eseri, teknolojik ilerlemenin getirdiği konforu sorgularken, aynı zamanda insanın bu süreçteki etik sorumluluğunu ve özgürlük mücadelesini yeniden düşünmeye davet eder. Bu yönüyle Dataizm, hem sosyal bilim öğrencileri hem de dijital kültürün düşünsel arka planını anlamak isteyen genel okurlar kitlesi için önemli ve düşündürücü bir başvuru kaynağı olarak okunmaktadır.

Değerli Uğur Cumaoğlu'nun düşünce zenginliğini kutluyorum. Nice eserlerini okumak dileğiyle.

Uğur Cumaoğlu

Dataizm - Dijital Çağın Yeni Tekno-Dini

Ahenk Kitap

Kasım 2023 ve ikinci baskı Aralık 2023

133 sayfa