15 Maddede Mevlana İdris Zengin, Edebiyat, Bilal CAN

1. "1966 yılında Kahramanmaraş'ın Andırın ilçesinde dünyaya geldi. Maraş, hayatının şehri, her fırsatta onun için koşup koşup gittiği bir atlastı. Belki de çocukluğu. Liseyi Kahramanmaraş İmam Hatip Lisesinde tamamladıktan sonra 1989'da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 1994'te İstanbul Büyükşehir Belediyesinde basın danışmanı olarak göreve başladı. İlk yazısı 1979 yılında Yeni Devir gazetesinde yayımlandı. İkindiyazıları, Diriliş, Dergâh, Albatros, Geniş Zamanlar, Gerçek Hayat, Çeto gibi dergi ve gazetelerde şiir, hikâye ve denemeler yayımladı. Daha çok çocuk edebiyatı alanında yazdığı eserleriyle tanınmıştır. Ağabeyleri Nedim Ali'den bayrağı devralmış gibi, Kardeşi Salih Zengin de çocuk edebiyatıyla ilgilenmektedir.

2. "bir kum tanesiyim ama çölün derdini taşıyorum" diyen Mevlana İdris'in Mavi Masallar (1989) ve Sufi ile Pufi (1990) eserleri çizgi film olarak çekilmiş ve TRT'de yayımlanmıştır. Kuş Rengi Çocukluğum isimli şiir kitabı ile 1987'de Gökyüzü Yayınları Çocuk Edebiyatı Ödülü'nü, Korku Dükkânı ile 1998'de Türkiye Yazarlar Birliği Çocuk Edebiyatı Ödülü'nü aldı. Ayrıca 2008'de Prizden'de Türkçeye katkı yapanlar kategorisinde uluslararası bir ödül almıştır.

3. Aslında hukukçudur. 1876 yılından beri sivil bir anayasa hazırlayamadığımız için bu işe altmış ve dünyanın belki de en özgün anayasasını hazırlamıştır. Bir kitap olarak yayınlandığı bu çalışmasına da "Anayasa" demiştir. Bu anayasanın ilk maddesi şöyledir: "Devletin dini adalettir". Son maddesi ise "Sadece bir maddenin değiştirilmesi teklif edilebilir ve o madde gizlidir. Değiştirme teklif yetkisi münhasıran çocuklara aittir".

4. Bir röportajında: "Herkes "adam olacak çocuktan" bahseder ve fakat "çocuk olacak adam" nedense kimsenin dönüp baktığı, üzerinde durmaya değer bulduğu bir alan değildir. Ama şu anda adam dediğimiz ya da kendilerini adam yerine koyanlara durup bakalım, sonra da çocuklara bakalım ve bir şey söyleyelim. Bunu hayatın her alanında olduğu gibi, edebiyatta da yapalım. Yapmayalım mı yoksa? Ne hâlimiz varsa görelim mi hâlsiz düşünceye kadar? "Emaneti ehline veriniz" buyruluyor. Şimdi kardeşim, ben elimde duran şeye bakıyorum, bir şiire, bir masala… Bunu neden her şeyi ama her şeyi sınırsız bir talan duygusuyla yok eden büyüklere vereyim ki. Reva mı yani. Çocuklara veriyorum, araya büyükler de sızıyor. Sızsınlar bakalım." İfadesiyle çocuklara ve çocukluğa ne derece önem verdiğini tekraren göstermiştir. Çeto (Çocuk Edebiyatı Tercüme Ofisi) ismiyle çıkarttığı ve benim de bir dönem yazdığı yazdığım derginin logosuna eklettiği "aklın varsa büyüme" ifadesiyle çocuk kalmanın da önemini sürekli gündeminde tutmuştur.

5. Ahmet Usta ile Yolcu Dergisi'nde yaptığı bir söyleşide, son yazın çalışmalarınız aforizmalar şeklinde. Nedir bundan muradınız? Sorusuna "Benim bu dünyada yapıp ettiklerimden bir muradım varmış? Bu sorunun cevabını bulamıyorum. Bazen hoşça kal diyen birisi oluyor bana. Kalamıyorum. Apaçık denizler geliyor, masmavi denizler önüme. Dalamıyorum. Başka bir yerde olmak istemedim mi bazen? Olamıyorum.." Cevabıyla bir nevi hayatının özetini vermiştir.

6. Sultanahmet'te otururdu ve buranın dünyanın merkezi olduğunu ifade ederdi. Her yerde bir Sultanahmet arıyor gibi dolaştı durdu şehirleri. Dolaştığı şehirlerde kendine bir Sultanahmet gibi merkezler kurdu. Bu merkezlerde delileri, velileri ve iyi çaycıları hep buldu ve bildi. Kendisini de onlardan farksız görmedi.

7. Çoğu şiiri gibi İyi geceler bayım şiiriyle de kalpte ve zihinde yer edinmiş şiirler yazmıştır. Şiirin bir kısmı şöyledir:

"iyi geceler bayım, hiç yittiniz mi?
en az bir defa yitmeli insan.
nasıl geçti yıllar,
telefon beklerken mi?
şarkılar bitti, şarkılar bitti.
bir şey söylemedin kadınlar için, devrimler için,
bir şey söylemedin yıldızlar için.
iyi geceler bayım."

8. "eski kafa"lıdır. Bu ismi At pazarı meydanında açmış olduğu bir mekân için de kullanmıştır.

9. Kemal Sayar, onunla ilgili olarak Koyu Muhabbet Dergisinde şunları yazmıştır: "Mevlâna İdris bizim ciğerparemizdi. Canciğerimizdi. İçimizdeki en renkli, en nevi şahsına münhasır insandı. Dünyaya ve ölüme en güzel gülümseyenimizdi. İçinde nice volkanlar zapt eden bir sükûnet. İstanbul'a geldiğim günlerde tanıştığım, sonra onun bizi elimizden tutup da götürdüğü her insana, her sokağa, her gönle teslimiyetle sokulduğum, onun kurduğu dostluk halkalarına dâhil olarak zenginleştiğim güzel arkadaşımdı. Evimde uyudu, karnını doyurdu ve ben onun evinde uyudum, karnımı doyurdum. Ruhlarımız birbirine misafir oldu. Onun okuduğu ilahileri, üflediği neyi dinledim. Ağabeyi Nedim Ali nasıl güzel bir insan ise o da o kadar güzel bir insan, olgun bir inanmıştı. Sarsılmaz bir imanı vardı, kaynayıp çağlayan bir yüreği, nerede dünyanın kirinden, pasından arınmış bir arif görse ona doğru çekilen bir masumiyeti vardı. Mevlâna İdris sizi izbe bir apartman katında yaşayan bir adamın yanına götürür, aa bir bakarsınız bu adam bir yer üstü hazinesi! Bir eczacının dibine oturtur, o da ne, hikmet kıvılcımları fışkırır oradan. Kendisi gibi insan güzellerine meftundu ve sevdiklerini de güzelliğe sürüklemekte usta bir kaptandı. İstanbul'un ve Türkiye'nin her yerinde onun çocuk orduları vardı, "adamlarım" dediği masum kalpler".

10. Fularlı ve bayım diyen bir "çocuk adamdı" "Adamları" vardır dünyanın dört bir yanında. Kimi zaman Morisko'da, kimi zaman Bosna'da, kimi zaman Çeçenistan'dan, Kimi zaman Paris banliyölerinde, kimi zaman Doğu Türkistan'da, kimi zaman Kudüs'te... Zaman hesabı olmayan bir kişiydi. Gecenin 2'sinde dostlarını bir fıkra için arayabilir, her an sefer-der vatan olmuş gibi seyahat haline geçebilirdi. Bir bakardınız Sason çileği yiyor Batman'da, bir bakardınız Kütahya'da Rızk Çayocağı'na kurulmuş bir şeyler yazıyor. Onu İstanbul'da her an görebilirdiniz. Zaman ve mekân kavramı farklı işleyen derviş meşrep biriydi.

11. "ellerimizin büyük boşluğunu" yazan adamdı. Sezai Karakoç'un "Gül Sesleri" isimli şiir belgeseli ile "Asla ve Daima Nuri Pakdil" belgeselinin hem metnini hem de konsept danışmanlığını yapmıştır.

12. Eserleri:

Şiir: Kuş Renkli Çocukluğum (1987), İyi Geceler Bayım (1997), Şizofreni Risalesi (2019).
Deneme – Düşünce – Araştırma: Vay Canına (1998), Anayasa (2019), Kozmik Derkenar – Kozmik Mesele – Devlet İstihbarat Metodolojisine Giriş Üzerine Mütalaalar (Hasan Basri Yalçın, Hasan Ürkmez, Hüseyin Kocabıyık, Elif Gültekin ile 2021).

Mizah – Çocuk Kitabı: Sufi ile Pufi (1992), Çınçınlı Masal Sokağı (1992), Kirpiler Şapka Giymez (1992), Tehlikeli Bir Kipat (1997), Hayal Dükkânı (1997), Korku Dükkânı (1998), Ütüsüz Ayakkabılar (1999), Sinir Dükkânı (2002), Masal Alan Adam (2004), Para Dağıtan Adam (2004), Profesör Haşır Huşur (2004), Saçları Dökülen Adam (2004), Dokuz Düğmeli Adam (2004), Televizyonları Bozulan Şehir (2004), Kuş Adam (2004), Düşünen Adam (2004)- Tersine Adam (2004), Yağmurlu Şehirdeki Adam (2004), Kardan Tavşan (2009), Dünyanın En Uğurböceği (2009), Filozof Köpek (2009), Kuyruğu Dumanlı Kedi (2009), Dondurmalı Matematik, Çınçınlı Masal Sokağı, Kirpiler Şapka Giymez, Bir Çuval Gözlük (2016), Behram Geri Dön (2016), Çocuk Kırmızı (2016), Sarı Telefon Sokağında Rüya (2016), Sessizlik Torbası (2016), (2016), Tuz Halepli Zeynep (2016), Havuç Havuç Havuç (2016), Öğrenci Eşek (Osmanlıca – Türkçe, 2019), Öğretmen Öküz (Osmanlıca – Türkçe, 2019), Mardinli Saatçi İle Madridli Zapparo (2020), Dünyayı Delen Köstebek (2021), Küçük Süpermen (2021), Mavi Çocuk (2021), Dünyayı Delen Köstebek (2021).

13. Hakkında yapılmış bazı çalışmalar

• Emeksiz, A. (2008). Modern Dünyada Mevlâna İdris'in Tuhaf Adamları. Türk XALQARI Edebiyyatı (II) Materialler (I. Kitap), 13(15), 16-22.
• Emeksiz, A. (2014). Mevlâna İdris İle Çocuklar İçin Edebiyat Üzerine Söyleşi. Türk Dili Dergisi, 756(107), 267-274.
• Işık, M. (2017). Karakter Eğitimi Açısından Mevlâna İdris Zengin'in Hikâye ve Masallarında Eğitsel İletiler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Eğitim Ana Bilim Dalı, Rize.
• Kılınç, B. S. (2014). Mevlâna İdris Zengin'in Hikâye ve Masallarında Eğitsel İletiler ve Bu iletilerin Çocuğa Görelik Bağlamında Türkçe Eğitimi Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Sarıyüce, Hasan L. (2012). Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Nar Yayınları, s. 502-504.
  Uludağ,
• Yalçın, M. (2010). "Mevlâna İdris Zengin", Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt II, s. 1159-1160, İstanbul: YKY Yayınları.
  Yılmaz, O. (2014). "100 Temel Eser Listesi ve Bu Listenin Etkileri". Türk Dili Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı. s. 725-735.
• Polat Z. (2018). "Mevlana İdris Zengin'in Çocuk Edebiyatı Türündeki Eserlerin Değerlendirilmesi" Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Işık E. (2023). "Mevlana İdris Zengin'in Çocuk Edebiyatı Ürünlerinin Bibliyoterapi Unsurlarına Göre İncelenmesi", Yüksek Lisans Tezi, Eshişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Günay S. (2019). "Mevlana İdris Zengin'in Eserlerinde Değerler Eğitimi", Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

14. Onun eserleriyle büyümüş çocuklar şimdi "çocuk adam" oldular. Bir nesile çocuk edebiyatını sevdirmiş isimdir Mevlana İdris.

15. 7 Haziran 2022'de tedavi gördüğü hastanede, Kahramanmaraş'ta vefat etti. Eyüp Sultan Camiinde ikindi namazını müteakip Mihrişah Valide Sultan Haziresi'ne defnedildi