Ayşegül Sözen Dağ'ın Çocuk Kitapları Üzerine Genel B, Çocuk, A. Erkan AKAY

Ayşegül Hanım'ın elime ulaşan beş kitabından söz etmeye, bugün on bir yaşını doldurmuş olan kızımla yıllar önce ilk baskısını okuduğumuzu hatırladığım "Engelsiz Masallar"la başlayayım. Son günlerde özel hassasiyetleri olan, özellikle otizmli çocuklara hitap eden kitaplar daha fazla sorulur oldu. Maalesef bu alanı dolduran yeterince kitap yok. Dolayısıyla mevcudun değerini bilmek gerekiyor. Bu yazıyı okuyor ve bu hassasiyeti paylaşıyorsanız alttaki yorum kısmına haberdar olduğunuz kitapların isimlerini yazarak bizi ve ilgililerini haberdar edebilirsiniz.

"Engelsiz Masallar" down sendromlu bir civcivin kısa hikâyesiyle başlıyor ve ilkin çocuğumuza farklı olmanın kötü olmadığı düşüncesini aşılıyor. İkinci hikâyemiz göremeyen bir karınca ve onu hayata bağlayan dostunun hikâyesi. Braille alfabesi ile tanışıyoruz. Üçüncü hikâyede kokmayan gül Gülce'nin eksiğini diğer çiçeklerin kokusunu ona taşıyan bülbül tamamlarken dördüncü hikâyede de tek kanadı olan Turga'ya kanatlarından birer tüy vererek yapay bir kanat takan diğer kuşlar imdada yetişiyor. 'Uyku Gülücüğü' hikâyesinde yazarımız farklı bir yola sapıyor. Bu defa yardımı çevreden getirmiyor, okurdan beklemiyor, aşılamayan zorlukların da ilâhî bir yardımla hafifletildiği, aksi hâlde dayanılmaz olacak imtihanların da görünmeyen bir kolaylaştırıcısının olduğu fikrini, sadece uykusunda gülebilen bir ayıcık üzerinden taze zihinlere sunuyor.

"Baskı hatalı kumaş" ve "pembe kabuklu kaplumbağa" hikâyelerini okumaya devam ederken henüz ismine dikkat etmediğim çizerin kimliğini merak ettirecek bir sayfayla karşılaşıyorum. Hikâyede pembe ve yumuşak kabuğu yüzünden farklılık kompleksi yaşayan bir kaplumbağa anlatılıyor ancak çizimde kaplumbağa gayet normal ve bu kusuru görünmüyor. Çizerin, çizimlerini yaptıklarının yanında kendi yazdığı kitapları da bulunan Nur Dombaycı olduğunu görünce şaşırdım desem yalan olacak çünkü benzer bir durumu kendisiyle ilk kitaplarım olan "Sağlıklı Beslenme Hikâyeleri Serisi" kitaplarında yaşamıştık. Meyve ve yemişlerle temsil edilen bir güneş sisteminde dünya yerine koyduğum yeşil elma mavi olarak çizilmişti. Buradaki pembe kabuklu kaplumbağayı da yeşil kabuklu çizdiğini görünce acaba çizerimiz yazarın ve çocuğun hayalini kendi hayali ile destekleyerek çizmek yerine gerçeğe saplı mı kalıyor diye düşündüm.

Çizimleri hoş ve sempatik olan Nur Hanım iş yoğunluğu nedeniyle metin-çizim bütünlüğüne yeterince odaklanamıyor olabilir ve ilaveten -eğer çalışma şeklinde bir değişiklik olmadıysa- bildiğim kadarıyla yazar yönlendirmesi de kabul etmiyor. Tabii bu bir çizer prensibidir ve kabul ederseniz çalışırsınız, etmezseniz çalışmazsınız ancak bu prensip çizerin okura karşı sorumluluğunu ortadan kaldırmaz, artırır. Dolayısıyla yeri gelmişken özellikle küçük yaş okurlara hitap eden kitaplarda bariz metin-çizim çelişkisinin hoş olmadığını, "kitaba güvensizlik" hissine sebep olacağını hatırlatarak çizerlerimizi uyarmış olalım.

Kitaba dönelim ve sona yaklaşırken yazarımızın toplumda kusur kabul edilen özellikleri talep gören karakterlere yüklemeye başladığını fark edelim. "Sessiz Kelebek" hikâyesinde, güzelliği ve eşsizliğiyle peşine düşülen kelebeğimizin işitme sorununun ne kadar önemsiz hâle geldiğini görüyoruz. Kolsuz yağmur damlası ve iğnesiz sivrisinek Törpi ile yazarımızın yaratıcı buluşları son buluyor. Son hikâyede, bir eksiği olan başkarakterin tamamlayıcı, yardımcı, kurtarıcı konumuna geçmesiyle kitabın mesajı da tamamlanıyor.

Engelsiz Masallar
Res.; Nur Dombaycı
Cezve Çocuk Yayınları
2020 Şubat
80 Sayfa

Yazarımızın ikinci kitabı "Menekşe Bayramı". Çocuklar için şiir mücadelesi devam eden Vural Kaya'nın genel yayın yönetmenliğinde Kayalıpark Yayınları'ndan çıkan kitap, çocuk şiirler ve çocuk şiirleri içeriyor. Çocuk şiir/çocuk şiiri ayrımı da nedir diyenleri başka bir yazıma (https://dilhane.net/cocuk-siiri-ve-cocuk-siir) davet edeceğim ve hem "çocuk şiirler" hem de "çocuk şiirleri" içeren bu kitabı okuduğunuzda her ikisinin de güzel örneklerini bulup görebileceğinizi belirtmekle yetineceğim. Doğayla dost büyümüş, anne şefkatini, baba özlemini duymuş bir yazarın çocuk kalbinden çocukların kalplerine tatlı seslenişleri.

Menekşe Bayramı
Res.; Mümine Yeşilmen
Kayalıpark Çocuk Yayınları
2016 Temmuz
62 Sayfa

Üçüncü kitabımızda "Sultan Alparslan" kendi ağzından hayatını anlatıyor. Çocukluğundan ölümüne tüm önemli olay ve hatıraları içeren kısa bir özet diyebiliriz. Öğrenilmesi gereken terimler metinde farklı renk ve alt çizgi ile işaretlenmiş, kitabın sonundaki sözlük kısmında anlamları açıklanmış. Diyanet Vakfı Yayınları'nın 'Türk İslam Büyükleri Serisi'nin 19. kitabı olarak karşımıza çıkıyor. Artık aşina olduğumuz tarihî, suluboya, Zeynep Yeşilmen çizimleri ile renklenmiş, sultanın parlak kabartma portresi kapağa ufak bir hareket getirmiş.

Yazarımızın Kaşif Çocuk Yayınları'nın 'Öncü Bilim İnsanları Serisi' kapsamında çıkan iki kitabı "İbn-i Batuta" ve "İbn-i Heysem" ile incelememizi tamamlayacağız. Bu seri Türkçe ve yabancı dillerde yayımlanmış, farklı isimlerce yazılmış elliden fazla kitapla türünün en kapsamlılarından. İbn-i Batuta Fas'ın Evliya Çelebisi ve Marco Polo'ya "adam ne gezmiş be" dedirtecek bir gezgin. İbn-i Heysem ise optik, geometri ve fizik ilimlerinin yanısıra göz hekimliğine de katkıları olmuş bir bilim adamı. Görme işinin gözden çıkan ışınlarla değil göze giren ışınlarla ve o ışınların oluşturduğu uyaranların beyne iletilmesiyle gerçekleştiği fikrini ortaya atan insan. Bu tür kısa, resimli kitaplar çocuklarda önemli şahsiyetler hakkında merak oluşturma işlevi görüyor ve mucit ruhlu çocukları bir hayli cezbediyor. Başarılı sporcular, devlet adamları ve askerlerle ilgili benzer seriler de görselleştirme ve içselleştirme avantajlarını daha serbestçe kullanabildikleri için öğreticilik ve merak uyandırma ölçütlerinde ders kitaplarından daha başarılı oluyorlar desek yanılmış olmayız.

İbn-i Batuta, Res.; Thukaa Kebriteh, Kâşif Çocuk Yayınları, 2020 Ağustos, 33 Sayfa

İbn-i Heysem, Res.; Thukaa Kebriteh, Kâşif Çocuk Yayınları, 2020 Ağustos, 34 Sayfa