15 Maddede Ş.Teoman Duralı, Bilal CAN, Düşünce

1. Avşar Kökenli bir aileye mensup olarak 1947 yılında Zonguldak'ın Kozlu ilçesinde dünyaya geldi. Ataları Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Selanik, Şam, İstanbul, Maraş, Kütahya gibi şehirlerde ağır ceza reisliği yapmış Şaban Efendi'dir. Babası Sabih Bey ise Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde devlet tarafından Almanya'ya Mühendislik eğitimi alması için gönderilen isimlerdendir. Berlin'de yüksek mühendislik eğitimini aldığı dönemde Hilde Hanım ile evlenir, 1934 yılında da Türkiye'ye döner. Türkiye'ye dönünce uçak fabrikasında göreve başlar, Kırıkkale'de silah fabrikasında, Zonguldak'ta elektrik fabrikasında çalışır. Ş.Teoman Duralı, dedesinin de ismini alarak ailenin en küçük çocuğu olarak burada dünyaya gelir. Baba Sabih Duralı en son Demokrat Parti Zonguldak Milletvekili olarak meclise girmiştir. [1]

2. Alman bir anne ve Türk bir babanın çocuğu olduğu için fiziksel özelliklerine bakıldığında sarışınlığı ve uzun boyluluğu dikkate değerdir. Bu fiziksel özellikleri nedeniyle çocukluk dönemlerinde, çocuklar arasında sıkıntılar yaşadığını Öyle Bir Geçer ki Zaman adlı nehir söyleşi eserinde aktarmıştır.

3. Küçük yaşlarında Afrika'ya gitme girişiminde bulunur fakat başarısız olur. Bu durum onun maceracı ve aksiyon alanında önemli bir veri sunar. Hercaillik dönemi diye isimlendirdiği eğitim hayatı döneminde birçok iş yapar.

4. Çok iyi bir seyyahtır. Gezdiği yerleri bir turist gözüyle değil hikmet nazarıyla gezer, yitirilmiş hikmeti bulmaya çalışır. Türk şehirlerini gezmekle yetinmesi şehrin ruhunu, tarihini, sesini, kokusunu içine çeker. ABD'den Güney Amerika'ya, Malezya'dan Viyana'ya, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinden Balkan ülkelerine, Pakistan, Avrupa ülkeleri, Moğolistan, Küba gibi birçok ülkeyi gezer, farklı coğrafyalardaki hayat biçimleri üzerine düşünür. Kaşiflik onun ruhuna işlediği bir özelliğidir. Seyyahın seyahat sebebi salt merakken, turistin can sıkıntısı dolayısıyladır. Seyyah ona göre derin bir öğrenme merakı içinde olan ve kültürel farklılıkları anlamaya çalışır.

5. İlk ve orta öğrenimini Zonguldak ve Ankara'da, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi'nde Felsefe ve Biyoloji alanında, 1975 yılında İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümünde asistan olarak başladı. Akademik çalışmaları "Biyoloji felsefesi" üzerine yoğunlaştı. Prof. Dr. Nermi Uygur danışmanlığında doktora çalışmasını tamamladı. Bu çalışması Canlılar Sorununa Giriş ismi kitaplaştı. Biyoloji felsefesi alanında yaptığı çalışma ile 1982 yılında doçent oldu.

6. 1988 yılında profesörlüğe yükseldi. Eğitim hayatı badireli, çetrefilli ve zor geçen Ş.Teoman Duralı'nın dil konusunda ise üstün bir yeteneği vardır. Alman olan annesinden Almanca, Ankara'ya gelen Belçikalı öğrencilerin etkisiyle Flamanca, Hollanda ve Belçika'ya giden Türk işçilerinin dava dosyalarını takip ederek dil alanındaki yetkinliğini arttır. Lisede merak duyduğu Latince'yi bir papazdan öğrenmeye başlar, Fransızca, İtalyanca, Danca, Arapça, Malayca, Farsça, Yunanca, Portekizce gibi birçok dili öğrenir. Bu durum onun birçok ülkeyi ve milleti tanımasının yanında onun ileriki dönemlerde yapacağı çalışmaları mukayeseli bir biçimde irdelemesine, toplumsal anlamda düşünce biçimleri arasındaki farkların vurgulanmasına ve kendi dilini, milletini tanıma hususunda önemli veriler sunacaktır.

7. İstanbul Üniversitesi'nin efsane hocası olan Duralı, sistemli bir felsefe geliştiren nadide isimlerden biridir.

8. Soru sormayı, soru üretip sorular üzerinden düşünmeyi ve sorulara yanıtlar almayı hep sevdi. Sorularla ilerleyen sorgucu bir yöntemi vardır. Hikmetin peşinde memur olan bir isimdir.

9. Felsefeyi bir mikrop olarak tanımlar ve "bu mikrobu kulağıma coğrafya öğretmenim Hatice hanım üfledi" ifadesini kullanmıştır.

10. Çağdaş Küresel Medeniyet adlı eserinde hem medeniyetlerin doğuşunu, gelişimini, farklılıklarını anlamaya ve analiz etmeye çalışmış hem de coğrafyanın kültürel farklılıklar üzerindeki etkisini ortaya koymuştur. İngiliz-Yahudi medeniyetini araştırmasının merkezine koymuş olsa da burada felsefî bir kaygıyla çözümlemelerde bulunur. Çağdaş Küresel Medeniyet isimli eserinin birinci baskısının teşekkür bölümünde "Çalışmamda fehmi ve ilmiyle yol göstermiş olan hocam Profesör Dr Sayın Ahmet Yüksel Özemre, bana elverişli çalışma ile araştırma ortamını süreklice sağlamış Internetinal Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC) ile onun müdürü Dr Sayın Syed Muhammed Naquib Al-Attas beğenfendilere…." Şeklinde bir ibare olması, daha önce aktardığımız Ahmet Yüksel Özemre'nin bilim-felsefe-hakikat ekseninde yankısının bir boyutu olarak okunabilir.

11. Futbolu çok sevdiğini belirtmiş ve hayatta militanca duygularla bağlandığı tek şeyin Galatasaray olduğunu ifade etmiştir.

12. 2017 yılında Necip Fazıl Saygı Ödülüne, 2021 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülüne layık görülmüştür.

13. Kitapları:

• "Canlılar Sorununa Giriş / Biyoloji Felsefesiyle İlgili Araştırma", 1. Baskı: Ist.Üniv.Ed.F. Yayımları: 3102, İstanbul, 1983; 2.Baskı: Remzi Kitabevi, İstanbul, 1982
• "Biyoloji Felsefesi / Canlı Ve Kültür Sorunlarını Araştırma Alanı"; Akçağ Yayımları (81), Ankara, 1992.
• "Aristoteleste Bilim Ve Canlılar Sorunu"; Çantay Kitabevi, İstanbul, 1995
• "Yeniçağ Avrupa Medeniyetinden Çağdaş İngiliz-Yahudî Medeniyetine"; İz Yayımcılık, İstanbul, 1996
• "A New System Of Phılosophy-Scıence From The Bıologıcal Standpoınt"; Peter Lang (Europäischer Verlag Der Wissenschaften), Frankfurt/Main – Berlin – Bern – New York – Paris – Wien, 1996
• "Gılgamış Destanı" (Giriş İle Tercüme: Teoman Duralı); Çantay Kitabevi, İstanbul, 1998.
• "Felsefe-Bilime Giriş"; Çantay Kitabevi, İstanbul, 1998
• "Çağdaş Küresel Medeniyet/ Anlamı/ Gelişimi/ Konumu"; Dergâh Yayımları, İstanbul, 2000.
• "Teoman Duralı'yla Üç Konu/Şma / Bilim – Felsefe – Evrim Teorisi"; İstanbul Yayımları, İstanbul, 2002.
• "Sorun Nedir?"; Dergâh, İstanbul, 2006.
• "Felsefe-Bilim Nedir?"; Dergâh, İstanbul, 2006.
• Aklın Anatomisi: Çağımızın Felsefece Teşrihi, 2010
• Kutadgubilig Türkçenin Felsefe Sözlüğü, 2013
• Omurgasızlaştırılmış Türklük, 2017
• Canlılar Sorununa Giriş: Biyoloji Felsefesiyle İlgili Araştırmalar, 2018
• Hayatın Anatomisi: Canlılar Bilimi Felsefesi Evrim ve Ötesi, 2018
• Felsefe Bilimin Odağında Metafizik, 2019
• Öyle Geçer ki Zaman: Teoman Duralı Kitabı

14. İhsan Fazlıoğlu, İstanbul Üniversitesi bilim tarihi bölümde 1989 yılında araştırma görevlisi olarak göreve başladığı dönemde aynı bölümde bulunan Prof. Dr. Ş. Teoman Duralı yönetiminde Aristoteles'in matematik felsefesi üzerine doktorasını tamamlamıştır. Fazlıoğlu, bir söyleşisinde "Bir Üstad, Bir Filozof: Teoman Duralı" olarak bahsettiği Duralı hakkında bilgi ve görgünün aynı oranda mevcut olduğunu ifade ederek şunları aktarmıştır[2]: Hoca, açık uçlu bir insan olduğu için mesela kendi dönemindeki tüm entellektüellerin, entellektüel kabul ettiği aydınların, yazarların toplantılarına giderdi. Necip Fazıl'ından Nurettin Topçu'suna… Tabii… Cemil Meriç'inden… Ne bileyim, o dönemde tüm sol cenahın, sosyalist cenahın, Marksist cenahın, Kemalist cenahın… Neyse… Hepsinin… Dizginlenemez bir merakı olduğu için "bunlar ne anlatıyor?" gidip dinlerdi… Ve biz Hoca'dan çok dinledik, birebir bu tür hatıraları… İsimlerini tek tek saymaya gerek yok… O İkinci Yeni'nin en önemli şairlerini mesela… Birebir hem tanımıştır, hem de güzel şiirlerinden bahsederdi… Dolayısıyla bu sanat… Hem müzik, hem şiir, hem edebiyat… Mesela Hoca'nın biz, hatırlıyorum, birinci sınıfta… 85'te… Bize… Benim en önemli hatıralarımdan biri de odur. O zaman tabii akıllı tahta yok. Tebeşirle yazıyor… İlk dersimiz perşembe günü… Felsefe öncesi düşünüş… 85, Perşembe… Ekim… Hatırınızda mı? Tabii, tabii… İlk ders… Çünkü çok etkilendiğim bir dersti. Niye? O zaman doçentti Hoca, yeni doçent olmuştu. Bize kitap yazdı… "Okumamız gereken kitaplar…" Tabii bizim üniversitede bir tecrübemiz yok. Etrafımızda kimseye de sormamışız. Şunu zannettim ben: "Tüm bu kitaplar alınacak… (Neredeyse 20'nin üstünde kitap var orada…) Tüm bu kitaplardan sorumluyuz derste…" Dedim ki; "Yav işimiz ne kadar zor! Bu üniversite ne kadar zormuş! Hâlbuki hiçbir hoca öyle bir kitap tavsiye etmedi bize… (Gülüyor…) Ben gittim, tüm o kitapları aldım. Hepsini de okudum. Sonra şunu öğrendim: Meğer o kitaplar, dört yıl boyunca, bizim genel kültür olarak, ders için değil de, bilmemiz gereken kitaplar… O kitaplardan biri neydi biliyor musunuz? Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi…" Felsefe bölümü birinci sınıf öğrencisi… Ama Hoca bunu yazarken, bunu Türkçe açısından okuyacaksın… Çünkü iyi bir düşünür, iyi bir felsefeci, dilini iyi bilen insanın yapabileceği bir iştir."

15. Felsefe söyleşileri programıyla, felsefeyi sevdiren adamdır Duralı. 6 Aralık 2021 yılında vefat etmiştir.

[1] Göçer, G. (2022), Umran Dergisi, s.76-79

[2] TVNET, Soruların Peşinde, Yusuf Genç – İhsan Fazlıoğlu programı. Programın metni Çırağının Gözünden Bir Usta: Teoman Duralı, Haz. Muhammet Negiz Ocak 2022